Στὴν συνέντευξη, ποὺ μᾶς παραχώρησε ὁ ἀστροφυσικός, ἀναπληρωτὴς καθηγητὴς στὸ τμῆμα Φυσικῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν Στράτος Θεοδοσίου, ἀναφέρεται μὲ ἔμφαση τόσο στὸ ὅτι τὰ θεμέλια τῶν Φυσικῶν Ἐπιστημῶν τέθηκαν ἀπὸ τοὺς Ἴωνες φιλοσόφους τὸν 6ο αἰῶνα π.Χ. ὅσο καὶ στὶς λαμπρὲς κοσμολογικές-ἀστρονομικὲς ἀντιλήψεις τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων, μὲ ἀφορμὴ μάλιστα καὶ τὴν τελευταία μελέτη του μὲ τίτλο «Ἡ Ἐκθρόνιση τῆς Γῆς. Ἡ διαπάλη τοῦ Γεωκεντρικοῦ μὲ τὸ Ἡλιοκεντρικὸ Σύστημα» (σμ. Ἡ συνέντευξις παραχωρήθηκε τὸ 2008 στὴν Ταξιαρχούλα Λαδᾶ, γιὰ τὸ περιοδικὸ Δαυλός).
Πιστεύω, πὼς ἡ μεγάλη ἐπιστημονικὴ ἐπανάσταση συνέβη τὸν 6ο αἰῶνα π.Χ. καὶ ὁλοκληρώθηκε κατὰ τοὺς Ἑλληνιστικοὺς χρόνους, τὸν 3ο αἰῶνα π.Χ. Ἄρχισε στὴν Ἰωνία, ἀφοῦ μὲ τὶς ἀπόψεις τῶν Ἰώνων φυσικῶν φιλοσόφων ἐκφράζεται ἡ πλήρης ἀποσύνθεση τῆς μυθικῆς ἀπὸ τὴν ὀρθολογιστικὴ σκέψη. Οἱ Ἴωνες προσωκρατικοὶ φιλόσοφοι δὲν βασίζονται πλέον στὸν ἐμπειρισμὸ καὶ στὸ μῦθο, ἀλλὰ μέσῳ αὐτῶν γίνονται οἱ φορεῖς τοῦ θεωρητικοῦ Ἑλληνικοῦ Πνεύματος, ποὺ ἐρευνᾷ καὶ ἀναζητεῖ τὶς αἰτίες τῶν φαινομένων. Κάτω ἀπὸ αὐτὴν τὴν πρωτόγνωρη λογικὴ δημιουργήθηκαν νέες ἀπόψεις, ποὺ ἔγιναν τὰ θεμέλια, πάνω στὰ ὁποῖα στηρίχθηκε ἀργότερα ὅλο τὸ οἰκοδόμημα, τὸ ὁποῖο σήμερα ὀνομάζουμε εὐρωπαϊκὴ Ἐπιστήμη. Οἱ φιλόσοφοι ἐπιχείρησαν νὰ ἀπαντήσουν στὰ δύο βασικὰ ἐρωτήματα, ποὺ τοὺς ἀπασχολοῦσαν ἔντονα, πρῶτον αὐτὸ τῆς ἀρχῆς τοῦ Κόσμου καὶ δεύτερον ἐκεῖνο τῆς δομῆς του. Γιὰ αὐτοὺς ἄλλωστε τοὺς λόγους ἔγιναν οἱ θεμελιωτὲς τοῦ φιλοσοφικοῦ στοχασμοῦ καὶ οἱ ἱδρυτὲς τῆς Ἐπιστήμης.
Πραγματικά. Θέλω νὰ ἐπισημάνω, πὼς εἶναι καιρὸς νὰ ἀναγνωριστοῦν διεθνῶς αὐτὰ ποὺ εἶπαν, δίδαξαν καὶ ἔγραψαν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες φιλόσοφοι, καὶ νὰ μὴν οἰκειοποιοῦνται τὶς μεγαλοφυεῖς ἰδέες καὶ θεωρίες τους οἱ λογοκλόποι καὶ ἀντιγραφεῖς τους. Οἱ ἀπόψεις τους εἶναι πάντα ἐπίκαιρες, καὶ σὲ ἐμᾶς ἀνήκει ἡ τιμὴ νὰ τοὺς μελετᾶμε, ἀφοῦ καὶ κοινὴ γλῶσσα ἔχουμε καὶ κοινὲς ἀντιλήψεις. Δὲν κατάλαβα καὶ ἀκόμα δὲν καταλαβαίνω τὶς ἐπιθέσεις ποὺ δέχονται ὅσοι ἀσχολοῦνται μὲ τὴ μοναδικὴ Ἀρχαιοελληνικὴ φιλοσοφικὴ Σκέψη, ποὺ ἔχει νὰ προσφέρῃ πολλὰ στὴν Ἐπιστήμη καὶ τὴν ἀνθρωπότητα. Ὁ Γκαῖτε εἶχε δίκιο, ποὺ συμβούλευε: «Μελετᾶτε τὸν Μολλιέρο, μελετᾶτε τὸν Σαίξπηρ, πάνω ἀπὸ ὅλα ὅμως μελετᾶτε τοὺς Ἕλληνες καὶ πάντα τοὺς Ἕλληνες…».
- Ἐρώτησις: Πῶς ἐξηγεῖτε τὸ χάσμα τῶν 2.000 ἐτῶν, ποὺ στάθηκε μοιραῖο γιὰ τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ Ἐπιστήμη;
Ὅπως σᾶς ἀνέφερα, τὸν 6ο αἰῶνα π.Χ. ἔγινε μία μεγάλη ἐπιστημονικὴ ἐπανάσταση, ποὺ διατηρήθηκε ἀκμαία μέχρι τὸν 3ο π.Χ. αἰῶνα καὶ συνεχίστηκε μέχρι τὴν στρατοκρατικὴ Ρώμη. Ἡ φιλοσοφία της ὅμως τὴν βρίσκει ἀντίθετη μὲ ἐκείνη τῆς ἐπιστημονικῆς Ἑλλάδας, τὴν ἐνδιαφέρει κάτι πρόσκαιρο, ποὺ μπορεῖ γρήγορα νὰ φέρῃ τεχνολογικὰ ὀφέλη. Πιέζει λοιπὸν ἔτσι τὶς καταστάσεις καὶ ἀπορρίπτει τὴν βασικὴ ἔρευνα, τὶς ρίζες καὶ τὰ θεμέλια. Ἄρα ἡ Ρώμη δὲν ἔδωσε τίποτα στὴν Ἐπιστήμη. Διατηρεῖται αὐτὸ τὸ στάτους ἐκείνη τὴν περίοδο μέχρι τὴ δημιουργία τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, ὅπου ἐπῆλθε ἡ καταστροφή. Ἐπειδὴ ὁ κυρίαρχος κορμὸς ἦταν οἱ Ἕλληνες καὶ οἱ ἑλληνιστές, αὐτοὶ ποὺ μίλαγαν δηλαδὴ τὴν Ἑλληνικὴ Γλῶσσα, ἔπρεπε νὰ βρεθῇ ἕνας κοινὸς συνδετικὸς κρίκος, ποὺ δὲν ἦταν ἄλλος ἀπὸ τὴν θρησκεία.
Ἄρα ὁτιδήποτε πέρα ἀπὸ τὴ θρησκεία ἔπρεπε νὰ παταχθῇ βιαίως. Ἡ ἐλεύθερη σκέψη τῶν Ἑλλήνων ἐνωχλοῦσε, ἡ γνώση κυνηγιέται καὶ ὁ Ἰουστινιανὸς μειώνει δραστικὰ μέχρι καὶ τοὺς μισθοὺς τῶν καθηγητῶν ἔτσι, ὥστε νὰ ἐγκαταλείψουν τὴ δουλειά τους. Ἀπεναντίας ἀναπτύσσονται οἱ θεολογικὲς σπουδές. Οἱ ἀπόψεις περὶ Σύμπαντος γίνεται προσπάθεια νὰ ἀναπτυχθοῦν μέσα ἀπὸ φιλοσοφικὰ ρεύματα καὶ αἱρέσεις, ποὺ ὅμως κυνηγιοῦνται ἐξ ἴσου. Ὁ Ἕλληνας βρισκόταν σὲ μεγάλο διωγμό, θεωροῦνταν ὁ εἰδωλολάτρης, ὁ ἐθνικὸς καὶ ὁ παγανιστής! Εἶναι φοβερὸ αὐτό!
Οἱ φιλόσοφοι στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα ἀγωνίστηκαν σθεναρὰ μὲ μόνο ὅπλο τους τὸν ἐπιστημονικὸ λόγο νὰ διαλύσουν τὰ σκοτάδια τῆς ἀμάθειας, τῆς δεισιδαιμονίας, τῆς μαγείας καὶ τῶν προλήψεων. Ἀρκετοὶ ὅμως ἦταν ἐκεῖνοι ποὺ φοβοῦνταν, τρόμαζαν ἀπὸ τοὺς δῆθεν νεωτερισμοὺς καὶ τοὺς φανταστικοὺς κινδύνους, ποὺ ἔφερε ἡ Ἐπιστήμη. Οἱ ἐχθροὶ τοῦ καινούργιου δαιμονοποιοῦσαν ὅ,τι δὲν μποροῦσαν νὰ καταλάβουν ἢ δὲν ἀποδέχονταν. Οἱ φυσικοὶ φιλόσοφοι, ποὺ προσπαθοῦσαν νὰ προσεγγίσουν τὴν πραγματικότητα μὲ τὴν ἐνδελεχῆ μελέτη τῆς Φύσης, ἦταν οἱ συνήθεις ὕποπτοι γιὰ τοὺς θρησκευτικὰ προκατειλημμένους καὶ γιὰ τὸ συντηρητικὸ κατεστημένο τῆς ἐποχῆς. Αὐτοὶ ὠνόμαζαν τοὺς ἐρευνητὲς καὶ τοὺς φιλοσόφους χλευαστικὰ «μετεωρολέσχας», κοροϊδεύοντάς τους γιὰ τὶς καινοφανεῖς θεωρίες τους. Αὐτοὺς ποὺ εἶχαν τὸ πάθος, τὴν βαθειὰ καὶ δημιουργικὴ σκέψη νὰ ἐκφράσουν τὸ νέο καὶ νὰ κάνουν κτῆμα τῆς ἀνθρωπότητας τὸ ἕως τότε ἄγνωστο.
- Ἐρώτησις: Ἂν δὲν εἶχε συμβῆ αὐτὸς ὁ διωγμὸς ἀπὸ τοὺς προασπιστὲς τοῦ Χριστιανισμοῦ, ποιό θὰ ἦταν σήμερα τὸ ἀποτέλεσμα στὴν πρόοδο τῆς Ἐπιστήμης;
Θὰ εἴχαμε προχωρήσει πολὺ μπροστά. Χάθηκαν πολύτιμες ἐπιστημονικὲς ἀρχές. Αὐτὰ ποὺ ξέρουμε εἶναι σπαράγματα, κομμάτια, προτάσεις καὶ μικρὰ κείμενα. Φανταστῆτε νὰ εἶχαν σωθῆ ἀκέραια τὰ βιβλία τῶν Προσωκρατικῶν «Περὶ Φύσεως». Ὁ διάσημος Ἰταλὸς ἱστορικὸς τῆς Ἐπιστήμης Lucio Russo στὸ βιβλίο του «Ἡ Λησμονημένη Ἐπανάσταση» ὑποστηρίζει, ὅτι οἱ περισσότερες τεχνολογικὲς ἀνακαλύψεις ἔγιναν μέχρι τὸν 3ο, 2ο αἰῶνα π.Χ. Αὐτὲς ξεχάστηκαν, γιὰ νὰ «ἀνακαλυφθοῦν» ἐκ νέου αἰῶνες μετά.
Ὁ ἀστρονόμος ποὺ ἰδιοποιήθηκε τὴν Ἡλιοκεντρικὴ Θεωρία τοῦ Ἀρίσταρχου τοῦ Σάμιου...
«Τὸν Ἥλιον ἀκίνητον, τὴν Γῆν φέρεσθαι περὶ αὐτόν»
- Ἐρώτησις: Καὶ ἀλλάζοντας θέμα μὲ ἀφορμὴ τὴν τελευταία μελέτη σας γιὰ τὴ διαπάλη τοῦ Γεωκεντρικοῦ μὲ τὸ Ἡλιοκεντρικὸ Σύστημα, ποιοί εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ θεμελίωσαν τὸν Ἡλιοκεντρισμό;
Οἱ πρῶτοι, ποὺ μίλησαν γιὰ Ἡλιοκεντρικὴ Θεωρία, ἦταν οἱ Πυθαγόρειοι, ἂν καὶ αὐτοὶ δὲν θεωροῦσαν τὸν Ἥλιο ὡς τὸ κέντρο ἀλλὰ τὴν ἑστία. Ἡ Πυθαγόρεια Σχολὴ πρέσβευε, ὅτι ἡ Γῆ ἦταν σφαιρική, τοποθετημένη στὸ κέντρο τοῦ Κόσμου, χωρὶς νὰ στηρίζεται πουθενά. Αὐτὴ ἀκριβῶς ἡ ἄποψη ἀποτελεῖ πρωτοποριακὴ θέση καὶ δείχνει σαφῆ πρόοδο σὲ σχέση μὲ τὶς προηγούμενες ὑποθέσεις τῶν ἄλλων Ἑλλήνων φιλοσόφων.
Ὁ Ἡρακλείδης ὁ Ποντικὸς δεχόταν τὴν περιστροφὴ τῆς Γῆς γύρω ἀπὸ τὸν ἄξονά της σὲ ἕνα εἰκοσιτετράωρο καὶ ἀπέδιδε τὴν ἡμερήσια περιστροφὴ τῆς οὐράνιας σφαίρας στὴν περιστροφὴ τῆς Γῆς: «ἑκάστης ἡμέρας μία ἔγγιστα περιστροφή». Ἐπιπλέον ἡ ὑπόθεσή του, ὅτι ἡ Ἀφροδίτη καὶ πιθανότατα ὁ Ἑρμῆς στρέφονταν γύρω ἀπὸ τὸν Ἥλιο, τὸν ἀναγορεύει ὡς τὸν πρῶτο φιλόσοφο, ποὺ ἔκανε σαφῆ ὑπαινιγμὸ σχετικὰ μὲ τὸ Ἡλιοκεντρικὸ Σύστημα.
Γύρω στὸ 280 π.Χ. ἐμφανίζεται στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα ἡ μεγάλη μορφὴ τοῦ Ἀρίσταρχου τοῦ Σάμιου, τοῦ κατ’ ἐξοχὴν εἰσηγητῆ τοῦ Ἡλιοκεντρικοῦ Συστήματος, ὁ ὁποῖος διατύπωσε τὴν ἑξῆς ὑπόθεση: «Ὑπέθετο τὸν Ἥλιον μένειν ἀκίνητον, τὴν δὲ γῆν φέρεσθαι περὶ τὸν Ἥλιον κατὰ λοξοῦ κύκλου περιφέρειαν.» Ἐπειδή, ὅπως φαίνεται, δὲν μποροῦσε νὰ ἐξηγήσῃ τὴν ἀνάδρομη κίνηση τῶν ἐξωτερικῶν πλανητῶν Ἄρη καὶ Δία, διατύπωσε γιὰ πρώτη φορὰ στὴν ἱστορία τῆς Ἀστρονομίας τὴν ὑπόθεση, ὅτι ὁ Ἥλιος εἶναι ἐκεῖνος ποὺ παραμένει ἀκίνητος καὶ ὄχι ἡ Γῆ.
Ἡ ὑπόθεση τοῦ Ἀρίσταρχου ἀναφέρεται καὶ ἀπὸ τὸν Ἀρχιμήδη στὸ ἔργο του «Ψαμμίτης» (Α, 1, 5-6) καὶ Ἀρχιμήδους «Ἅπαν τα» (η, 218, 7-18, σελ. 14-15). Ὁ Ἀρίσταρχος ὑποστήριζε, ὅτι ἡ Γῆ κινοῦνταν περὶ τὸν Ἥλιο ἐπὶ κυκλικῆς τροχιᾶς, ποὺ διερχόταν διαμέσου τοῦ ζῳδιακοῦ κύκλου, δηλαδὴ τῆς ἐκλειπτικῆς.
Τὴν ὑπόθεση τοῦ Ἀρίσταρχου ἐπιβεβαιώνει καὶ ὁ Πλούταρχος στὸ βιβλίο του «Περὶ τοῦ ἐμφαινομένου προσώπου τῷ κύκλῳ τῆς Σελήνης» (922F- 923A, 3-6). Οἱ ἀναφορὲς τῶν ἀρχαίων σοφῶν ἀναδεικνύουν τὸν Ἀρίσταρχο τὸν Σάμιο πατέρα καὶ θεμελιωτὴ τῆς Ἡλιοκεντρικῆς Θεωρίας, γεγονὸς ποὺ ἐπιβεβαιώνει ὁ Κλαύδιος ὁ Πτολεμαῖος στὴ «Μεγάλην Μαθηματικὴν Σύνταξιν». Εἶναι γεγονός, ὅτι ὁ Ἀρίσταρχος μὲ τὰ ἀστρονομικὰ ὄργανα τῆς ἐποχῆς του δὲν μποροῦσε νὰ ἀποδείξῃ τὴν ὑπόθεσή του.
- Ἐρώτησις: Πῶς κατάφερναν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, μὲ τὰ ἐλάχιστα μέσα ποὺ διέθεταν, νὰ κάνουν τέτοιες ἀστρονομικὲς ἀνακαλύψεις;
Ἦταν πολὺ καλοὶ παρατηρητὲς τοῦ οὐρανοῦ. Ὅταν ἐπὶ Κολόμβου ἐπικρατοῦσε ἡ ἄποψη, ὅτι ἡ Γῆ εἶναι ἐπίπεδη, καὶ τὰ νερὰ τρέχουν στὶς ἄκρες της, οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες ἀπὸ τὸν 6ο αἰῶνα ἐκτιμοῦσαν, ὅτι εἶναι σφαιρική. Γιὰ σκεφτῆτε, πὼς γνώριζαν, ὅτι τὸ τροπικὸ ἔτος, ποὺ εἶναι 365, 25 ἡμέρες, εἶναι κάτι λιγώτερο ἀπὸ τὸ 0,25 καί, παρ’ ὅλο ποὺ δὲν εἶχαν τὰ δεκαδικά, γιὰ νὰ τὸ γράψουν, ἔκαναν τὴ μεγαλοφυῆ σκέψη νὰ πάρουν κάτι μικρό, γιὰ νὰ μετρήσουν, μεγαλώνοντας τὶς περιόδους. Εἶχαν μαθηματικὸ νοῦ καὶ φυσικὴ σκέψη. Καὶ κάτι ἀκόμα πιὸ προχωρημένο· ὁ Ἐπίκουρος μαζὶ μὲ τὸν δάσκαλο του τὸν Μητρόδωρο τὸν Χῖο μίλαγαν ἐκείνη τὴν ἐποχὴ γιὰ πολλαπλοῦς κόσμους, ὅτι δὲν εἴμαστε μόνοι στὸν Σύμπαν.
- Ἐρώτησις: Πῶς ἔχει συμβάλλει ἡ ἀρχαία ἑλληνικὴ Ἐπιστήμη στὴ διαμόρφωση τῆς σύγχρονης Ἐπιστήμης;
Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες ἔδωσαν τὸ φιλοσοφικὸ ὑπόβαθρο, ἔκαναν τὴν βασικὴ ἔρευνα, καὶ σὲ ἰδέες τους θὰ βασιστοῦν πολλὰ ἀκόμη. Ὅλος ὁ οὐρανὸς εἶναι διανθισμένος μὲ ἑλληνικὲς ὀνομασίες διεθνῶς, οἱ μῦθοι καὶ οἱ θρῦλοι τοῦ κόσμου τῶν ἄστρων θὰ μένουν γιὰ πάντα οἱ πιὸ τρυφεροὶ μάρτυρες τῆς ἑλληνικῆς ρίζας.
Γιὰ τὸν κον Στράτον Θεοδοσίου http://www.stratos-theodosiou.gr/
Εἰκόνες
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου