Τα Χριστούγεννα στον ελληνικό παραδοσιακό πολιτισμό...

Της Πολυμέρου-Καμηλάκη, Αικατερίνης*

     Το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων αντικατέστησε πιθανότατα αρχαιοελληνικές ή ρωμαϊκές γιορτές, όπως τα Σατουρνάλια, τα Κρόνια κ.ά., συνδεδεμένες με τις χειμερινές τροπές του ήλιου (το χειμερινό ηλιοστάσιο στις 22 Δεκεμβρίου).

     Περιλαμβάνει τις ημέρες από την παραμονή των Χριστουγέννων (24 Δεκεμβρίου) έως την παραμονή των Θεοφανείων (5 Ιανουαρίου). Έτσι, είναι φυσικό, οι χριστιανικές γιορτές, όπως είναι η Γέννηση του Χριστού, η εορτή του Αγίου Βασιλείου, η Περιτομή και η Βάπτιση να έχουν συνδεθεί με συνήθειες που αποσκοπούσαν στον εξευμενισμό των δαιμονικών όντων και στην ευετηρία (καλοχρονιά).

     Κύριο χαρακτηριστικό των ημερών αυτών είναι οι αγερμοί (κάλαντα) από μικρούς και μεγάλους, οι μεταμφιέσεις, οι προληπτικές ενέργειες για το καλό της χρονιάς κ.ά.

Τὸ γιοφύρι τοῦ Μανώλη...

     Ἡ Τσοῦκα, οἰκισμὸς τοῦ Παλιοκάτουνου, (Δῆμος Φραγκίστας, Εὐρυτανία) φαντάζει ἀσήμαντη στὸ πέρασμα τοῦ ματιοῦ ἀπὸ χάρτη τῆς περιοχῆς, ἔχει ὅμως νὰ ἐπιδείξῃ πολλά. Πρῶτο τὸ Κὰστρο της, στὸ πάνω χωριό, μὲ περίμετρο περίπου τὰ 500 μέτρα, ἕνα ἀνεξερεύνητο κάστρο ποὺ σὲ πιάνει δέος στὸ ἀντίκρυσμά του. Πάνω στὸ παλιό, χτίστηκε μετέπειτα ἄλλο, ποὺ τὰ σημάδια του εἶναι ἔντονα κι αὐτά.

     Ἀνατολικὰ τοῦ χωριοῦ ὁ Ἀγραφιώτης ποταμός, μὲ τὸ περίφημο τοξοτὸ γεφύρι τοῦ Μανώλη ποὺ χτίστηκε τὸ 1659, ἔχει ὕψος 22μ. καὶ τὸ ἄνοιγμα στὶς βάσεις του 30μ. Ὁ χτίστης του, ἦταν ὁ Μανώλης, ἀπὸ τὸν ὁποῖον πῆρε τὸ ὄνομά του. Τὸ γεφύρι τοῦ Μανώλη εἶναι τὸ τελευταῖο γεφύρι τοῦ Ἀγραφιώτη. Σηματοδοτεῖ τὴν ἔξοδο τοῦ ποταμοῦ στὴν Λίμνη τῶν Κρεμαστῶν. Βρίσκεται λίγο πρὶν τὴν παλιὰ συμβολὴ τῶν τριῶν κυρίων ποταμῶν τῆς περιοχῆς, τοῦ Ἀχελώου καὶ τῶν παραποτάμων του, Ἀγραφιώτη καὶ Μέγδοβα. Λίγο πιὸ κάτω, τὸ 1964 κατασκεύαστηκε τὸ φράγμα τῶν Κρεμαστῶν ποὺ δημιούργησε τὴν ὁμώνυμη τεχνητὴ λίμνη. Ἦταν φυσικὸ ὅτι ἡ λίμνη θὰ ἀνέβαζε τὴν στάθμη τοῦ νεροῦ κοντὰ στὶς ἐκβολὲς τῶν ποταμῶν. Ἐπειδὴ τὸ γεφύρι τοῦ Μανώλη βρίσκεται στὶς παρυφὲς τῆς λίμνης, ἀνάλογα μὲ τὸ ὕψος τῶν βροχοπτώσεων κάθε χρονιᾶς, ἄρχισε πότε νὰ ἐμφανίζεται καὶ νὰ ἐξαφανίζεται.

Άλλο Αλβανοί και άλλο Αρβανίτες...

Άγνοια η και διαστρέβλωση της Ιστορίας προδίδει η καινοφανής άποψη που ακούσθηκε ότι δηλαδή μεγάλοι ήρωες του 1821 και των μετέπειτα εθνικών αγώνων υπήρξαν Αλβανοί.

του Κωσταντίνου Χολέβα

     Γίνεται σύγχυση με τους Αρβανίτες, τους αρβανιτόφωνους Έλληνες. Άλλο, όμως, Αλβανοί και άλλο Αρβανίτες. Υπάρχει μεγάλη διαφορά. Και εξηγούμεθα:

     Ο Μάρκος Μπότσαρης, στην μνήμη του οποίου ασεβούν πολλοί, ήταν Έλλην αρβανιτόφωνος, όπως όλοι οι Σουλιώτες. Η ελληνική του συνείδηση φαίνεται και από την περίφημη φράση που είπε όταν πρωτοπάτησε στα Επτάνησα : "Ο Έλλην δεν μπορεί να αισθάνεται ελεύθερος εκεί όπου κυματίζει η Βρεττανική σημαία". 

Ὁ Ὄλυμπος τοῦ Μελετζῆ...

Ο Σπύρος Μελετζής στην κορυφή του Μύτικα. Αύγουστος 1948.

     Η αγάπη του Σπύρου Μελετζή για τον Όλυμπο είναι γνωστή: όχι μόνο από το 1948 μέχρι το 1993 (σε ηλικία 87 ετών!..) έχει ανέβει στην κατοικία των θεών δεκαέξι φορές, όχι μόνο έχει τραβήξει αναρίθμητες φωτογραφίες κάθε γωνιάς και κάθε πλευράς του υψηλότερου βουνού της Ελλάδας και του έχει αφιερώσει ειδικό φωτογραφικό λεύκωμα, αλλά επίσης, εμπνεόμενος από τις ομορφιές και από το τι συμβολίζει, τόσο στον αρχαιοελληνικό όσο και στον νεοελληνικό κόσμο, έχει γράψει, ως πληθωρική καλλιτεχνική φύση, και πολλά ποιήματα εκ των οποίων -δυστυχώς- ελάχιστα έχουν δει το φως της δημοσιότητας.

Τὰ βυζαντινὰ κάστρα τῆς Θράκης...

Τὸ ἐσωτερικὸ τοῦ κάστρου τοῦ Πυθίου σὲ παλαιότερη φωτογραφία

     Μαγικὰ σημεῖα συσσωρευμένης γνώσεως παλαιοτέρων ἐποχῶν καὶ αἴσθησης ζωῆς τοῦ παρελθόντος ἀποτελοῦν τὰ κάστρα. Ἡ γεωγραφία τοῦ χώρου καθορίζει τὸν τόπο τους, τὰ ὑλικὰ τῶν βουνῶν καθορίζουν τὸ κτίσιμό τους, τὸ χρῶμα τῆς πέτρας καθορίζει τὸ χρῶμα τους. Τὰ ἐρειπωμένα κάστρα μὲ τοὺς ἀκανόνιστους ὄγκους τους δύσκολα μπορεῖς νὰ τὰ ξεχωρίσῃς· ἀπὸ μακριὰ μοιάζουν νά ΄χουν γίνῃ ἕνα μὲ τὰ βράχια καὶ τὴν πέτρα τῆς περιοχῆς. Ἡ ἐπέμβαση τοῦ ἀνθρώπου δέθηκε μὲ τὸ ἔργο τῆς φύσεως. 
Ὁ Προκόπιος τὸν 6ο αἰ., ἀναφέρει ὁτι στὰ Βαλκάνια, ὑπάρχουν τουλάχιστον 600 σημεῖα στὰ ὁποῖα κτίσθηκαν κάστρα ἢ βελτιώθηκαν τὰ τειχίσματα τους, ἀπὸ τὸν Ἰουστινιανό. Τὰ περισσότερα ἀπὸ αὐτὰ τὰ σημεῖα ἔχουν πλέον ταυτισθεῖ. 

Ἡ Θράκη αἱμοδότης τῶν ἀγώνων...

Δρόμος στὴ Σωζόπολη, 1933

     H Θράκη, με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη, υπήρξε μια σημαντική κοιτίδα του ελληνισμού. H γειτνίασή της με τις Παραδουνάβιες ηγεμονίες και τη Ρωσία, καθώς και η εκτεταμένη θρακική παραλία της Μαύρης Θάλασσας μετέτρεψαν την Ανατολική και Βόρεια Θράκη σε μεγάλο αιμοδότη των αγώνων. O τέταρτος μυημένος στη Φιλική Εταιρεία ήταν ο Αντ. Κομιτζόπουλος από τη Φιλιππούπολη. Μεγάλο μέρος των ομογενών της Οδησσού είχε θρακική καταγωγή, όπως ο Μαρασλής από τη Φιλιππούπολη και οι αδελφοί Κουμπάρη από τη Μεσημβρία. Οι παραθαλάσσιες πόλεις της σημερινής Βουλγαρίας -Μεσημβρία, Αγχίαλος, Σωζόπολη, Βάρνα- προσέφεραν ουσιαστική στήριξη στη Φιλική Εταιρεία. Ενα από τα σημαντικότερα παραρτήματα της Εταιρείας υπήρξε αυτό της Αδριανούπολης.

Καὶ τὰ τραγούδια λόγια εἶναι, τὰ λὲν' οἱ πικραμένοι…

Ὄλυμπος 1900, ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τοῦ LIFE, © Time Inc

«

«Μὴ μὲ μαλλώνεις Κίσσαβε, κονιαροπατημένε·

ἐγώ ‘μαι ὁ γέρο – Ἔλυμπος στὸν κόσμο ξακουσμένος…» 1*

     Στὸ περίφημο Κλέφτικο τραγοῦδι, ποῦ μαλλώνει ὁ Ὄλυμπος μὲ τὸν Κίσσαβο, καυχιέται ὁ Ὄλυμπος γιὰ τὶς καινούργιες δόξες του, τὶς Κλέφτικες, καὶ καταφρονεῖ τὸν Κίσσαβο τὸν κονιαροπατημένο· δὲν βλέπουμε ὅμως τοῦ Κισσάβου τὴν κατηγορία, καὶ μοναχὰ τοῦ Ὀλύμπου τὴν ἀπολογία μᾶς παραδίνει.  Δὲν ἔχουμε λοιπὸν ἕνα συνέρισμα μὲ ἴσα τὰ ὅπλα, γιὰ τὸ ποιό βουνὸ ἔχει τὴν πιὸ μεγάλη δόξα γιὰ τὶς Κλεφτουριές. Ὁ καυγᾶς ποὺ περιγράφει ὁ ποιητὴς εἶναι καὶ καυγᾶς παραστατικὸς ἑνὸς φυσικοῦ φαινομένου, μία μυθοπλαστικὴ προσωποποιΐα, σὰν τὶς ἀνάλογες ἀρχαῖες ἑλληνικές. Ὁ ποιητὴς ἐξηγάει τῆς φύσης τὸ φαινόμενο μὲ νοῦ ποιητικό. Τέτοια τραγούδια ἔχει πολλὰ ἡ δημοτική μας ποίηση.

Οἱ βούλγαροι στὴν Θράκη - Ἀλεξανδρούπολη

    «Εἰς τὴν Ἀλεξανδρούπολιν ἡ εἴσοδος τῶν βουλγάρων ἐνεκαινιάσθη μὲ τὴν συμβολικὴν καταβίβασιν τῆς ἑλληνικῆς σημαίας καὶ τὴν καταπάτησιν ταύτης ὑπὸ τῶν βουλγαρικῶν καὶ ἀρμενικῶν ὀρδῶν(*), ἤν ἀπακολούθησαν ὄργια. Τὸν βαθμὸ τῆς κτηνωδίας τῶν βουλγαρικῶν ὀρδῶν μαρτυρεῖ τὸ πάθημα τῆς ἑξηκοντούτιδος Ἰσραηλίτιδος Σ. Ἡ. Ἄ. ἤτις ἐβιάσθη ἐπανειλλημένως καὶ ἐν συνεχείᾳ, ὑπὸ βουλγάρων ὁπλιτῶν κατὰ τὴν διάρκεια τῆς νυκτὸς τῆς 26ης πρὸς τὴν 27ην Μαΐου. Τὴν αὐτὴν τύχην ὑπέστησαν πολλαὶ ἄλλαι Ἰσραηλίτιδες καὶ Ἑλληνίδες, ἰδίως ἐκ τῶν ἐργατικῶν τάξεων. Εἰς τὴν συνοικίαν Γύφτικα ἐδολοφονήθη εἰς γέρων Ὀθωμανὸς καὶ ἐβιάσθη ἡ γραῖα σύζυγός του, εἰς δὲ τὸ χωρίον Ἀμφιτρίτην ἀπήχθησαν διὰ νυκτὸς αἱ δύο θυγατέρες τοῦ Π., διὰ νὰ εὐρεθῶσι κατὰ τὰς πρωινὰς ὥρας εἰς τὸ χωρίον Ἀγνάντια εἰς ἐλεεινὴν κατάστασιν ἐκ τῶν συνεχῶν βιασμῶν. Ὁ πατὴρ αὐτῶν θελήσας ν’ἀντισταθῇ ὑπέστη τοιαὐτην κακομεταχείρισιν, ὥστε εὐρέθη πνέων τὰ λοίσθια. (Κατάθεσις δημοδιδασκάλου Σ. Καραχούτσου)

Ἐλπὶς Καλογεροπούλου, ἡ Speranza Calo τῶν Παρισίων...

Ἡ Ἐλπὶς Καλογεροπούλου γεννήθηκε στὴν Κωνσταντινούπολη, στὶς 17 Μαΐου 1885 ὅπου καὶ πέρασε τὴν παιδική της ἡλικία. Ὡς κόρη ζωγράφου, ὁ ὁποῖος διακρίθηκε στὶς προσωπογραφίες καὶ στὶς ἁγιογραφίες, ἡ Ἐλπὶς εἶχε μεγάλη καλλιτεχνικὴ εὐαισθησία ποὺ τὴν ἄφησε νὰ ἐκδηλωθῇ μὲ τὴν ὑπέροχη φωνή της ποὺ ἐκτεινόταν μεταξὺ κοντράλτο καὶ ὑψιφώνου (μεσόφωνος ἢ mezzo-soprano). Ὑπῆρξε μαθήτρια καθηγητῶν τῆς Μεγάλης Σχολῆς τοῦ Γένους καὶ ἡ φωνή της τράβηξε τὴν προσοχὴ τοῦ μουσικοδιδασκάλου Παχτίκου. 

Τὸ Βυζαντινὸ κάστρο Ἐμπύθιον στὸν Ἔβρο...

 

    Τὸ κάστρο τοῦ Πυθίου ἢ κατὰ τοὺς Βυζαντινοὺς «Ἐμπύθιον», εἶναι κτισμένο στὴν ἀπόληξη τῆς ὀροσειρᾶς τῆς ἀνατολικῆς Ροδόπης, πρὸς τὴν παραποτάμια πεδιάδα τοῦ Ἔβρου ποταμοῦ. Βρίσκεται στὸν σύγχρονο οἰκισμὸ τοῦ Πυθίου, σὲ ἀπόσταση 15 χλμ. βόρεια ἀπὸ τὸ Διδυμότειχο.  Χτίστηκε στὶς ἀρχὲς τοῦ 14ου αἰῶνος μ.Χ. ἀπὸ τὸν Ἰωάννη ΣΤ' Καντακουζηνό καὶ ἀποτέλεσε τὸ προσωπικό του ἀπόρθητο καταφύγιο στὶς ἐμφύλιες διαμάχες τῆς αὐτοκρατορίας. «Ἦν γάρ κρατερώτατον τὸ φρούριον ἐκ τῶν τοιχῶν τῆς κατασκευῆς» ἀνέφερε χαρακτηριστικά.

Βόρειος Θράκη...

      Ἡ Βόρειος Θράκη, ὀνομάστηκε Ἀνατολικὴ Ρωμυλία ἀπὸ τὴν Συνθήκη τοῦ Βερολίνου ποὺ ἔγινε στὶς 13 Ἰουλίου τοῦ 1878. Μὲ τὴν συνθήκη αὐτή, οἱ Μεγάλες Δυνάμεις τῆς ἐποχῆς περιόρισαν τὴν αὐτόνομη ἡγεμονία τῆς Βουλγαρίας ποὺ μὲ τὴν Συνθήκη τοῦ Ἁγίου Στεφάνου ποὺ οἱ Ρῶσοι ἐπέβαλαν στοὺς Τούρκους, ἐκπλήρωνε τὴ φιλοδοξία τοῦ βουλγαρικοῦ ἐθνικισμοῦ, ἀφοῦ προέβλεπε τὴν συγκρότηση μιᾶς μεγάλης Βουλγαρίας στὴν καρδιὰ τῶν Βαλκανίων, ἀπὸ τὸν Δούναβη μέχρι τὸ Αἰγαῖο καὶ ἀπὸ τὴν Ἀχρίδα μέχρι τὴν Μαύρη Θάλασσα.  Ἔτσι, μὲ τὴν Συνθήκη τοῦ Βερολίνου ἡ ἡγεμονία τῆς Βουλγαρίας περιορίστηκε στὰ ἐδάφη μεταξὺ τοῦ Δουνάβεως καὶ τῆς ὀροσειρᾶς τοῦ Αἴμου καὶ ταυτόχρονα δημιούργησαν τὴν ἡμιαυτόνομη ἡγεμονία τῆς Ἀνατολικῆς Ρωμυλίας ἡ ὁποία περιελάμβανε στὸ ὅριά της ὁλόκληρη τὴν Βόρειο Θράκη καὶ βρισκόταν ὑπό τὴν ἐπικυριαρχία τοῦ σουλτάνου τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας.

Μεσολόγγι. Μιὰ φούχτα χῶμα νὰ κρατῷ καὶ νὰ σωθῷ μ᾿ ἐκεῖνο…

«Μιὰ φούχτα χῶμα νὰ κρατῷ καὶ νὰ σωθῷ μ᾿ ἐκεῖνο…»

Ἐλεύθεροι Πολιορκημένοι, Σολωμός Διονύσιος, ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Β’, ΧΙΙΙ,6

***

     Ποιός εἶναι ἰκανὸς νὰ περιγράψῃ τὶς στιγμὲς ἐκεῖνες τοῦ σπαρακτικοῦ μεσονύκτιου ἀποχαιρετισμοῦ, ὅταν οἱ Μεσολογγίτες καὶ οἱ Μεσολογγίτισσες χωρίσθηκαν ἀπὸ τοὺς ἀγαπημένους καὶ τοὺς ἀσθενεῖς, ἔδωσαν τὸν τελευταῖον ἀσπασμόν καὶ κατευθύνθηκαν πρὸς τὰ τέσσερα ξύλινα γεφύρια· τὰ γυναικόπαιδα χωριστὰ πρὸς τὸ τελευταῖο πρὸς τὴν θάλασσα γεφύρι ὡς «ἀπέχον περισσότερον τῶν προμαχώνων» τοῦ ἐχθροῦ; Ἀλλὰ οἱ περισσότερες γυναῖκες φοροῦσαν φουστανέλλα καὶ ἦταν ζωσμένες τὴν σπάθη, ἔτοιμες πρὸς τὴν ἔσχατη πάλη· καὶ τὰ παιδιὰ ἐκεῖνα, τὰ παιδιὰ ἔπαιρναν μαχαίρια καὶ πιστόλια μακρύτερα τῶν χεριῶν τους… 

Τὰ κλειδιὰ τοῦ Μεσολογγίου κρέμονται στὰ κανόνια του…

 

      «Ἐγὼ θ΄ἀποθάνω ἐδῶ!» πρόφερε ὁ Μαυροκορδάτος 

     «Καὶ ἐγὼ!» ἀνεφώνησε ὁ Μπότσαρης, καὶ τὰ λόγια αὐτὰ λέει ὁ Τρικούπης «χρησίμευσαν ὡς θεμέλιος λίθος τῆς ἐν Μεσολογγίῳ ἐγκαρτερήσεως». 

     Πράγματι, ἡ ἀπόφαση τοῦ Μαυροκορδάτου καὶ τοῦ Μάρκου Μπότσαρη νὰ μείνουν καὶ νὰ ὑπερασπίσουν τὸ Μεσολόγγι, εἶναι ἡ ἀρχὴ τῶν γενναίων πράξεων. Ἡ πόλη ὀχυρώνεται καὶ, κάτω ἀπὸ τὴν διοίκηση τοῦ Μαυροκορδάτου, τὰ Σουλιωτικὰ παραγγέλματα τῶν Τζαβελλαίων καὶ τῶν Μποτσαραίων, καὶ μὲ ἀνεξάντλητη τὴ συνδρομὴ τῶν ἐντόπιων Μεσολογγιτῶν, ἀμύνεται ἡρωϊκῶς κατὰ τῶν τριῶν πασάδων ποὺ τὴν πολιορκοῦν ἀπὸ ξηρᾶς καὶ ἀπὸ θαλάσσης. Ἀλλὰ ἡ τύχη τοῦ Μεσολογγίου δὲν ἀφήνει ἀδιάφορους τοὺς ἄλλους Ἕλληνες. Τὸ ἕνα μετὰ τὸ ἄλλο φτάνουν στρατεύματα ἀπὸ τὴ Ρούμελη καὶ τὸ Μωριᾶ. Καὶ ὅταν συγκεντρώθηκαν ἐκεῖ ὁ Μακρῆς καὶ ὁ Τσόγκας, ὁ Ζαΐμης καὶ ὁ Δεληγιάννης, ὁ Νικηταρᾶς καὶ ὁ Πετρόμπεης, ἡ φρουρὰ τοῦ Μεσολογγίου ἔστειλε στὸν Ὀμὲρ Βρυώνη ποὺ ζητοῦσε τὴν παράδοση τῆς πόλεως τὴν περήφανη ἐκείνη ἀπάντηση τοῦ Λεωνίδα, ἐπαναλαμβανόμενη ὕστερα ἀπὸ 23 αἰῶνες ἀπὸ τὸ στόμα τοῦ Μπότσαρη: «Ἂν θέλεις τὸ Μεσολόγγι, ἔλα νὰ τὸ πάρῃς»! 

Ἡ ὀχύρωση τῶν Βορείων Συνόρων 1936-1940...

 

 

Ἑλληνικὰ χέρια, ἑλληνικὰ λεφτὰ κι ἑλληνικὴ τεχνογνωσία 

κατασκεύασαν ἕνα μέγιστο τεχνικὸ ἔργο 

Τοῦ Θ. Π. ΤΑΣΙΟΥ*
 

    1. Τώρα ποὺ προωθοῦνται (ἢ συνωθοῦνται) τὰ Μεγάλα Τεχνικὰ Ἔργα. Τώρα ποὺ τὰ ἒργα Πολιτικοῦ Μηχανικοῦ (μαζὺ μὲ τὰ οἰκοδομικά) ἀναγνωρίσθηκαν ὡς ἡ μεγαλύτερη Βιομηχανία τῆς Χώρας. Τώρα ποὺ ὁ ἐθνικός κομφουζιονισμός ἀμβλύνεται καὶ ἐπιτρέπει τὴν ὑπέρβαση τῆς φαρισαϊκῆς ἐξίσωσης «ἐργολάβος ἲσον ἀπατεῶν». Τώρα εἶναι (ἐπιτέλους) καιρὸς ν' ἀναμνησθοῦμε ὅτι ἑλληνικὰ χέρια, ἑλληνικὰ λεφτά, ἑλληνικὴ διευθυντικὴ ὀργάνωση κι ἑλληνικὴ τεχνογνωσία, κατασκεύασαν ἕνα μέγιστο τεχνικὸ ἔργο: Τὴν ὀχύρωση τῶν Βορείων Συνόρων τῆς Χώρας, κατασκευασμένη ἀπ' τὸν Ἑλληνικό Στρατὸ κι ἀπ' τοὺς Ἕλληνες Μηχανικούς.

     Στὴ συνοριακὴ γραμμὴ Ἑλλάδας - Βουλγαρίας, κατασκευάσθηκαν 21 Ὀχυρά (μεταξὺ τῶν ὁποίων ἡ Παπαδοπούλα, τὸ Ἰστίμπεη, τὸ Ἀρπαλούκι, τὸ Ροῦπελ, τὸ Περιθώρι, τὸ Πυραμιδοειδές κ.ἄ.). Τὸ καθένα τους ἦταν ἕνα περίκλειστο ἔργο ἰκανὸ νὰ ἀμυνθῇ πρὸς κάθε κατεύθυνση, μὲ ἐπιφανειακὰ ἔργα βολῆς (πυροβόλων, ὅλμων, βομβιδοβόλων, πολυβόλων κλπ.) καὶ μὲ ποικίλα ἄλλα ὑπόγεια ἔργα ἐγκαταστάσεων ὑποστήριξης (διοικητήριο, θάλαμοι, διαβιβάσεις, μαγειρεῖα, ἀποθῆκες κάθε εἴδους, δεξαμενές, νοσοκομεῖο, συστήματα ἀερισμοῦ καὶ φωτισμοῦ, ἀποχετεύσεις κλπ.). Ἀνάμεσα σὲ κάθε Ὀχυρὸ πρὸς τὰ γειτονικά του καὶ πρὸς τὴ μεθόριο, εἶχαν κατασκευασθῇ ἔργα ἐκστρατείας καὶ θέσεις μάχης γιὰ τὴν ἐπιβράδυνση τοῦ ἐχθροῦ, μαζὺ μὲ ἰσχυρὰ ἀντιαρματικὰ κωλύματα, ὁδικό δίκτυο κλπ.

ΠΑΙΔΕΙΑ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΙΣ (Η μεγάλη πνευματική διαμάχη)

Γράφει ὁ Γιώργος-Μίλων Παπαφιλίππου

    Επιστρέφοντας στις πραγματικές ρίζες μας, πρέπει να αναθεωρήσουμε κάποια στοιχεία που έχουμε ως πνευματική παρακαταθήκη και να ξεκαθαρίσουμε κάποιες σκέψεις μας, οι οποίες αφορούν στον πραγματικό σκοπό κατά την διάρκεια του βίου Μας και στις αλήθειες που κρύβονται μέσα στο νόημά του.

Τὰ πρῶτα Ἑλληνικὰ Σώματα ποὺ ἔδρασαν στὸν Βάλτο τῶν Γιαννιτσῶν...

      Τὸ 1903 στὸ βάλτο τῶν Γιαννιτσῶν δροῦσαν ἤδη τὰ μικρὰ σώματα τοῦ καπετὰν Τζόλα Περήφανου, τοῦ Θεοχάρη Κούγκα, τοῦ καπετὰν Γκόνου, τοῦ Γκρέκου ἢ Νικοτσάρα. 

Ὁ Θεοχάρης Κούγκας ἐργαζόταν ὡς ζωέμπορος καὶ μετέφερε ζῶα ἀπὸ τὴν ἐλεύθερη Ἑλλάδα στὴν Μακεδονία. Στὴν Λάρισα τοῦ ἀνατέθηκε ὑπὸ τοῦ τότε Μακεδονομάχου Δημάρχου Πετρωτοῦ Νικολάου νὰ μεταφέρῃ πολεμικὸ ὑλικὸ κρυφὰ μέσα σὲ κοφίνια μὲ λεμόνια ποὺ τὰ παρέλαβε ἀπὸ τὸ Δερλὶ Λάρισας καὶ τὰ μετέφερε στὸ Κλειδὶ Ἠμαθίας καὶ ἀπὸ ἐκεῖ διοχετεύονταν σὲ ὁλόκληρη τὴ Μακεδονία γιὰ τὸν ἀπελευθερωτικὸ ἀγῶνα.

Ὕψωμα Ἑλλάδα...

Γράφει ὁ simple man

    Πάλι θα χάσουμε. Το προαίσθημα της ήττας είναι το πρώτο που έρχεται πριν η ίδια η ήττα μπει θριαμβεύτρια στην αλωμένη πόλη. Δεν έχει σημασία που δεν κουβαλήσαμε όπλο και δεν ακούσαμε ήχο σφαίρας να περνάει δίπλα από το κεφάλι μας, εμείς πολεμήσαμε.

Δεν έχει καμία σημασία που δεν θα γραφούν ένδοξες ιστορίες για μας τους Έλληνες της πρώτης και δεύτερης 10ετίας του 21ου αιώνα. Δεν έχει σημασία που δεν έχουμε εμφανή ίχνη καταπόνησης στο κορμί μας, ούτε που δεν τραγουδούμε θούριους όλοι μαζί πριν την κάθε μάχη, εμείς πολεμήσαμε.

Ἡ στρατηγικὴ θέση τοῦ βάλτου τῶν Γιαννιτσῶν τὴν περίοδο τοῦ Μ. Ἀ.

       Οἱ Βούλγαροι μετὰ τὴν ἀποτυχία τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ Ἴλιντεν, τὸ 1903, καταδιωκόμενοι ἀπὸ τὰ τουρκικὰ ἀποσπάσματα βρῆκαν καταφύγιο στὸ βάλτο τῶν Γιαννιτσῶν. Ὁ Βάλτος αὐτός ἦταν μία ἀβαθῆς λίμνη, ποὺ ἐκτεινόταν περίπου στὸ χῶρο μεταξύ Γιαννιτσῶν – Κρύας Βρύσης – Ἁγίας Μαρίνης – Νησίου – Ν. Μοναστηρίου καὶ Παραλίμνης, καὶ ἐπικοινωνοῦσε μὲ τὴ θάλασσα μέσω τοῦ Λουδία ποταμοῦ.  Αὐτός ποὺ κυριαρχοῦσε στὸν χῶρο τοῦ Βάλτου, μποροῦσε νὰ ἐλέγχει τὶς δύο ἀρτηρίες Θεσσαλονίκης – Βέροιας καὶ Θεσσαλονίκης – Ἐδέσσης, καθῶς καὶ τὰ γύρω χωριά.  Ἡ ἀπέραντη αὐτὴ ἑλώδης ἔκταση καλυπτόταν ἀπὸ πυκνὴ βλάστηση ὑδροχαρῶν φυτῶν καὶ ἰτιῶν, τὰ ὁποῖα ἔκαναν τὸν βάλτο ἀδιαπέραστο. Σύννεφα ἀπὸ κουνούπια σκέπαζαν ὅλη ἐκείνη τὴν ἔκταση, τὰ νερὰ ἦταν γεμάτα βδέλλες καὶ ἡ ὑγρασία σάπιζε τὰ πάντα.

Ερευνώντας τον ποντιακό χορό...

Η πρώτη αναφορά στους ποντιακούς χορούς γίνεται από τον Ξενοφώντα στην «Κάθοδο των Μυρίων» (5ος αι. π.Χ.), όπου περιγράφεται ο χορός των μαχαιριών...

Του ΝΙΚΟΥ ΖΟΥΡΝΑΤΖΙΔΗ *

 

     Ο πολιτισμός στον οποίο εντάσσεται και ο χορός δεν είναι μια στατική έννοια. Είναι το σύνολο του τρόπου ζωής ενός λαού. Οσον αφορά το λαϊκό χορό, θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε επικοινωνιακό κώδικα που όχι απλά ψυχαγωγεί, αλλά επιπλέον συνέχει τα μέλη της κοινότητας και μεταφερόμενος από γενιά σε γενιά λαμβάνει παραδοσιακό χαρακτήρα. 

Μελετώντας κανείς τις προσπάθειες των ανθρώπων να ορίσουν την έννοια του χορού, συνειδητοποιεί ότι είναι τόσο μεγάλη η γοητεία που ασκεί το χορευτικό φαινόμενο στους λαούς ώστε θα μπορούσε να γραφτεί ολόκληρο βιβλίο γύρω από τον ορισμό και την επεξήγηση αυτού του τόσο σπουδαίου πολιτιστικού προϊόντος.

Τὸ γεφύρι τῆς Κόνιτσας...

   «Konitsa! Konitsa! Konitsa!...» ἦταν τὸ ἐπιφώνημα ποὺ σημάδεψε ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ γνωστὰ φωτογραφικὰ ὁδοιπορικά τοῦ περασμένου αἰῶνος στὴν ἀπελευθερωμένη Ἑλλάδα: τοῦ Φρὲντ Μπουασονᾶ καὶ τοῦ συνοδοιπόρου του Ντανιὲλ Μπόντ-Μποβί, τὸ καλοκαίρι τοῦ 1913.

   Ἡ Κόνιτσα γιὰ τοὺς δύο Ἐλβετοὺς φιλέλληνες δὲν ἦταν μόνο «ἡ πιὸ ὄμορφη χωρὶς ἀμφιβολία τῶν πόλεων τῆς Ἠπείρου», ὅπως τὴν περιγράφουν, ἀλλὰ καὶ ἡ... Ἰθάκη τους, στὴν πιὸ περιπετειώδη φωτογραφικὴ –πρώτη ἐπίσημη μὲ ἀνάθεση τῆς ἑλληνικῆς κυβέρνησης– ἀποστολή τους στὴν Ἑλλάδα, λίγους μῆνες μετὰ τὴ λήξη τῶν Βαλκανικῶν Πολέμων.