Ἴων Δραγούμης καὶ Μακεδονία

Ίων Δραγούμης (1878-1920)

τοῦ Σταύρου Καρκαλέτση
ἱστορικοῦ - συγγραφέα

     Είναι εξαιρετικά γόνιμο, αν και όχι εύκολο, να γίνει κάποιος κοινωνός της βαθιάς και πολυσχιδούς σχέσης του Ίωνος Δραγούμη με την Μακεδονία. Αλλά είναι και ένα εγχείρημα κατ’ εξοχήν επίκαιρο. Πρόκειται για μια σχέση που παραπέμπει κατ’ ευθείαν στο σήμερα. Και αυτό, για δύο λόγους: Κατά πρώτον, η πολιτική φιλοσοφία του Δραγούμη εμφανίζει ισχυρή διαχρονικότητα, εμπεριέχει διάρκεια. Ειδικά στα αφορώντα την Μακεδονία. Και δεύτερον: Αυτό που ζούμε και εισπράττουμε σήμερα, με την απαράδεκτη, γκρίζα και εν τέλει άθλια πολιτική του συστημικού πολιτικού κόσμου, ως προς την επικείμενη παράδοση του ονόματος της Μακεδονίας σε αυτούς που την επιβουλεύονται. Όχι από την εποχή του Ίωνος Δραγούμη, αλλά ακόμη πιο πίσω...

     Ας μιλήσουμε με παραπομπές, μέσα από την γραφίδα του Ίωνος. Αξίζει: «Σιχαίνομαι την φρονιμάδα» (σ.σ. αυτήν ακριβώς που σήμερα στο μικροελλαδικό ΥΠΕΞ εξωραίζεται ως σωφροσύνη, διαλλακτικότητα, εποικοδομητικό πνεύμα κ.τ.λ.). 

Και συνεχίζει ακάθεκτος ο Ίων: «Τι χρησιμεύει ένα κράτος ελληνικό, που αντί άλλης εξωτερικής πολιτικής, διορίζει προξένους σε Ανατολή και πρέσβεις στην Δύση, με την μονάκριβη ευχή και οδηγία: Προσέξτε, μην γεννάτε ζητήματα!» Σας θυμίζει κάτι; 

Συνεχίζουμε, με τον Ίωνα τραγικά επίκαιρο: «Άλλα κράτη αρπάζουν πολιτείες και χώρες και εμείς, και κείνα που είναι δικά μας, δεν τα κρατούμε!»

     Σε ένα άλλο σημείο (και βιβλίο του), ο Ίων Δραγούμης στηλιτεύει αυτήν ακριβώς την πολιτική: του ενδοτισμού και της υποτέλειας: «Η Ευρώπη μας κολακεύει με πιστοποιητικά καλής διαγωγής. Και εμείς κολακευόμαστε και καθόμαστε φρόνιμα». Το πιπινέλειο σύνδρομο του ΥΠΕΞ, μισόν αιώνα πριν. Διαχρονική η ανεπάρκεια και τα φοβικά σύνδρομα. «Δεν ζητάμε ανταλλάγματα, τόσο το παρακάναμε! Και η Ευρώπη γύρισε να μας κοιτάξει και μας σιχάθηκε». Μεγάλες αλήθειες! Ποιος αλήθεια σήμερα, στον διεθνή πολιτικό και γεωστρατηγικό στίβο, υπολογίζει έναν ψοφοδεή αντίπαλο, που εδώ και δεκαετίες ψελλίζει το «δεν διεκδικούμε τίποτα;»

Ως προς τη θυσία του Παύλου Μελά, θυσία απλώς επιβεβαιώνουσα την διαρκή ηρωική ηθική των Ελλήνων ανά τους αιώνες, έχει σημασία να καταγράψουμε τις κατά Δραγούμη αντιδράσεις της εποχής, που ήταν τριών κατηγοριών:

• Αυτοί που είπαν «Τι βλάκας να πάει να σκοτωθεί;» (σας θυμίζει κάτι;)
• Αυτοί (οι πιο «ευαίσθητοι») που είπαν «Κρίμα στο παληκάρι, πήγε άδικα!» (παραπέμπει στους πολλούς και μέτριους)
• Αυτοί που έκλαψαν με ένα «Εύγε στο παληκάρι». Αυτοί που νιώθουν το χρέος, οι πραγματικοί Έλληνες, που μπαίνουν στην φωτιά!

     Για τους πρώτους και τους δεύτερους, τους αδιάφορους και βολεμένους και μέτριους, ο Ίων Δραγούμης είναι σαφής και καταγγελτικός: «Σαπίστε εκεί που είστε!» Για τους λίγους και εκλεκτούς όμως, απευθύνει θεσπέσια προσκλητήρια: «Έλληνες! Ανοίγεται τώρα, μπροστά στα θολωμένα μάτια σας, στα σκοτισμένα μυαλά σας, δρόμος αληθινός! Δρόμος ζωής και πολέμου! Αν τον θέλετε, πάρτε τον!» Αυτό δεν μπορεί παρά να χαρακτηριστεί ευθεία παραπομπή στο «τίποτα δεν χαρίζεται, όλα κατακτώνται. Με αγώνα!»

     Έχω την αίσθηση -γιατί όχι βεβαιότητα;- πως ο Ίων Δραγούμης απευθύνεται στις εκλεκτές μειοψηφίες, που είναι καταδικασμένες να γράφουν την Ιστορία. Πάντα οι λίγοι συμπαρέσυραν τους πολλούς. Και έτσι ζήσαμε, για την ακρίβεια επιζήσαμε, σαν Φυλή και σαν Έθνος.

Ανελέητα διαχρονικός ο Ίων. Σαν όλα τα ινδάλματα των Ελλήνων πατριωτών. Που είναι λαμπρά, όχι λαμπερά. Που είναι διαχρονικά, όχι με ημερομηνία λήξης. Άλλων τα είδωλα αποκαθηλώθηκαν και έπεσαν. Άλλοι έμειναν ιδεολογικά άνεργοι. Εθνοφοβικοί, ελλειμματικοί και υμνούντες ολοκληρωτικά καθεστώτα.

     Το δικό μας «πρέπει»; Παραπομπή πάλι στου Ίωνος τη γραφή: «Αυτή η χώρα, αυτή η Ιδέα, θέλουν πολλούς ακόμη ήρωες!» Να το εξαίσιο για εμάς προσκλητήριο. Αφορά εμάς αυτό. Δεν αφορά την κα Μπακογιάννη ή τον Γιώργο Παπανδρέου. Δεν αφορά τον κ. Παυλόπουλο και τον κ. Τσίπρα. Δεν αφορά τους ενταγμένους και βολεμένους. Στου Δραγούμη τα ηρωικά και άφθαρτα πορτρέτα δεν θα είχαν θέση όσοι παζαρεύουν ονόματα και τίτλους χιλιετιών.

«Να ξέρετε πως αν τρέξουμε να σώσουμε την Μακεδονία, η Μακεδονία θα μας σώσει! Θα μας σώσει από την μετριότητα και την ψοφιοσύνη, θα μας λυτρώσει από τον αισχρό ύπνο, θα μας ελευθερώσει. Αν τρέξουμε και σώσουμε την Μακεδονία, εμείς θα σωθούμε!»

     Λένε πως κανένας από εμάς δεν αξίζει να ζει, εάν δεν έχει ανακαλύψει έναν τουλάχιστον λόγο για τον οποίο θα άξιζε να πεθάνει. Ο Παύλος Μελάς βρήκε τον λόγο. Όπως και ο Ίων Δραγούμης. Όπως και ο Γρηγόρης Αυξεντίου. Όπως και ο Σολωμός Σολωμού. Όπως χιλιάδες «όπως»...

Εδώ και η πεμπτουσία της πολιτικής κληρονομιάς του Ίωνος Δραγούμη. Δεν είναι απλώς η «Μακεδονία». Χώρος και χρόνος και αίμα και γη. Η Μακεδονία δεν είναι παρά ο προθάλαμος της Ιδέας. Η Ιδέα είναι η μετουσίωση της Μακεδονίας. Η Μακεδονία είναι μόνο η αφορμή. Για να πάμε παραπέρα. Και ψηλότερα.

     Διατηρώ την βεβαιότητα πως εμείς, οι Έλληνες πατριώτες, έχουμε ο καθένας την δική του κρυφή, προσωπική «Μακεδονία» μέσα μας. Και είμαστε ερωτευμένοι με αυτήν. Είναι αυτό το «κάτι» για το οποίο θα άξιζε να υπερβούμε το ταπεινό, ασήμαντο είναι μας. Ώστε την ώρα της προσωπικής μας αναχώρησης από το γκρίζο «τώρα» των καιρών και της Ιστορίας, να μπορούμε να κοιτάξουμε τους γιούς μας στα μάτια...

e-grammes.gr