Τέμπη. J.L.S. BARTHOLDY, VOYAGE EN GRECE

    Ἡ μεγάλη δημοσιὰ ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη στὴ Λάρισα, ποὺ διασχίζει τὰ Τέμπη, περνᾶ πάντοτε κατὰ μῆκος τῆς Ὄσσας, στὰ δεξιὰ τοῦ Πηνειοῦ. Πρὸς τὸ μέσον αὐτοῦ τοῦ δρόμου, σχεδὸν ἀντικριστὰ μὲ τὸ ἐκκλησάκι τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, βράχοι κομμένοι κάθετα σχηματίζουν ἕνα ἀρκετὰ εὐρύχωρο ἀμφιθέατρο. Ἐκεῖ βρίσκονται τὰ ἐρείπια ἑνὸς ρωμαϊκοῦ φρουρίου.

Καθαρὰ διακρίνεται ἀκόμα ἕνας τετράγωνος πῦργος καὶ εἶναι ἐμφανὲς ὅτι τὸ κάστρο αὐτὸ πρέπει νὰ ἐπισκευάστηκε τὸ μεσαίωνα. Ἐδῶ κατὰ πάσα πιθανότητα, τοποθετεῖται τὸ τέταρτο ἀμυντικὸ σημεῖο γιὰ τὸ ὁποῖο κάνει λόγο ὁ Τίτος Λίβιος, ὄπου δέκα ἄντρες μπόρεσαν νὰ ἀναχαιτίσουν τὴν προέλαση ἑνὸς ὁλόκληρου στρατοῦ.

Τὰ ἐρείπια αὐτά ὀνομάζονται σήμερα Ὡραιόκαστρο.

    Μερικὰ βήματα πιὸ `κεῖ, ἀρχίζει ἡ πιὸ στενὴ κλεισούρα τῆς κοιλάδας, ποὺ περνᾶ πάνω ἀπὸ να λόφο. Οἱ ἀναβαθμοὶ ποὺ ὁδηγοῦν στὸ ὕψωμα εἶναι ἤδη ἀρκετὰ φθαρμένοι. Φτάνοντας στὸ ὑψηλότερο σημεῖο, ἀντικρίζει κανεῖς, στὸ μπόι τοῦ ἀνθρώπου, μία λατινικὴ ἐπιγραφὴ σκαλισμένη στὸ βράχο μὲ ἀρκετὰ μεγάλη προχειρότητα. Τὰ γράμματα εἶναι ἄνισα, κακοσχηματισμένα καὶ ἔχουν μῆκος ἑνάμισι περίπου δάχτυλο. Νὰ τὶ λέει ἡ ἐπιγραφή:

CASSIUS LONGINUS
PRO COS
TEMPLE MUVIMIT

Οἱ κάτοικοι ὀνομάζουν αὐτὸν τὸν βράχο «Γραμμένο Ἄλας».

Τὸ πέρασμα τῶν Τεμπῶν στὴν θέση "Γραμμένο Ἂλας". Διακρίνεται ἡ  ἐπιγραφή. S. Pomardi, 1819, London.

    Κατεβαίνοντας τὸ λόφο πρὸς τὴν πλευρὰ τῆς Θεσσαλονίκης, ἀναγνωρίζει κανεῖς ἴχνη ἀπὸ φρούριο, ποὺ πρέπει νὰ καταλάμβανε ὅλο τὸ πλάτος τοῦ δρόμου. Μέχρι σήμερα ἀκόμα, ἡ πέτρα καὶ τὸ κονίαμα εἶναι ἕνα σῶμα.

Οὔτε στὸν Κασσιόδωρο, οὔτε σὲ κανένα ἄλλο ἔργο, νομισματικὸ ἢ ἱστορικό, μπόρεσα νὰ βρῶ ἀναφορὰ γιὰ κάποιον ἀνθύπατο στὴν Ἑλλάδα, ἀπὸ τὴν οἰκογένεια τῶν Κάσσιων, μὲ τὸ ὄνομα Λονγκῖνος. Οὔτε γνωρίζω σὲ ποιὰ ἐποχὴ οἱ Ρωμαῖοι, χρειάστηκε νὰ ὁχυρώσουν τὴν κοιλάδα τῶν Τεμπῶν, ἐφόσων ἦταν κύριοι τῆς Μακεδονίας ὅπως καὶ ὅλης τῆς Ἑλλάδος. Ἴσως ὁ Κάσιους Λονγκῖνος νὰ ἔβαλε γιὰ λόγους προληπτικοὺς νὰ ἐπισκευάσουν τὰ τέσσερα ἀρχαῑα κάστρα καὶ νὰ χαράξουν κατόπιν τὸ ὄνομά του γιὰ νὰ τὸν θυμοῦνται, ἢ πάλι, δὲν ἀποκλείεται, τότε, ὅπως καὶ σήμερα, οἱ πειρατὲς νὰ λιμαίνονταν τὸν κόλπο τῆς Θεσσαλονίκης καὶ νὰ θέλησε νὰ προφυλάξῃ αὐτὴν τὴν πλευρὰ ἀπὸ τὶς εἰσβολές τους.

    Δὲν πάει πολὺς καιρὸς ποὺ κάποια παρ`ὁλίγο συμφορὰ ἔπληξε αὐτὸ τὸ στενὸ φαράγγι. Ὁ Βελῆ Πασάς, ὁ γιὸς τοῦ Ἀλῆ, εἶχε παντρευτεῖ τὴν κόρη τοῦ Ἀλβανοῦ ἀγᾶ ἀπὸ τὴν Κατερίνη καὶ ὁδηγοῦσε στὰ Γιάννενα τὴν καινούργια γυναίκα του, περνῶντας ἀπὸ τὰ Τέμπη. Ἡ σύζυγός του, καθῶς καὶ οἱ ἀκόλουθές της, ταξίδευαν μέσα σὲ ἕναν ἀραμπά, ἄμαξα κλειστή, συχνά διακοσμημένη μὲ σκαλίσματα, ἀλλὰ χωρὶς σοῦστες. Εἶτε ἀπὸ τὴν κακὴ κατάσταση τοῦ βράχου, εἶτε ἀπὸ τὴν δυσκολία τοῦ περάσματος, ὁ ἀραμπάς ἀναποδογύρισε καὶ ὅλες οἱ γυναῖκες γκρεμίστηκαν στὸν Πηνειό. Εἶδαν καὶ ἔπαθαν γιὰ νὰ μπορέσουν νὰ τὶς σώσουν καὶ ὁ Βελῆ Πασάς ἀναγκάστηκε νὰ σταματήσῃ στὰ Ἀμπελάκια, ὅπου καὶ παρέμεινε γιὰ λίγο. Ἔδωσε μάλιστα καὶ ἓνα παράδειγμα ἀσυνήθιστης αὐστηρότητας, μαχαιρώνοντας μὲ τὸ ἴδιο του τὸ χέρι ἕναν ἀπὸ τοὺς ἔμπιστους ὑπηρέτες του, ἐναντίον τοῦ ὁποίου ἦρθαν οἱ κάτοικοι καὶ τοῦ ἔκαναν παράπονα κατηγορῶντας τον πὼς μὲ τὸ ζόρι θέλησε νὰ τοὺς ἀποσπάσῃ λεφτά.

    Κατὰ τὰ ἄλλα, δὲν πρέπει νὰ θεωροῦμε ὅτι ὁλόκληρος ὁ δρόμος ἀπὸ τὴν Κατερίνη ὡς τὰ Γιάννενα εἶναι διαβατὸς γιὰ τὶς ἄμαξες. Στὴν Ἑλλάδα, μόνο σὲ πολὺ μικρὲς ἀποστάσεις εἶναι δυνατὸν νὰ ταξιδέψῃ κανεῖς μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο...

 Βιβλιογραφία

Bartholdy, Jakob Salomon,1779-1825.Voyage en Grece fait dans les annees 1803 et 1804, /par J. L. S. Bartholdy, 
Paris 1807.

Οἱ εἰκόνες τῶν Τεμπῶν εἶναι λιθογραφίες ἀπὸ τὸ βιβλίο «La Grece. Vues pittoresques et topographiques, dessinus par O.M baron de Stackelberg», τοῦ Otto Magnus Von Stackelberg, Paris 1830.

Ἡ γκραβούρα μὲ τὴν θἐση "Γραμμένο Ἂλας" εἶναι ἀπὸ www.greekscapes.gr