Οἱ «Φιλέλληνες».

 

 

   Οἱ ξένοι ποὺ κατέφθασαν στὴν Ἑλλάδα κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ Ἀγῶνα, οἱ λεγόμενοι φιλέλληνες, προέρχονταν ἀπὸ διάφορα κοινωνικὰ στρώματα καὶ κινοῦνταν οἱ περισσότεροι ὑπὸ συνθῆκες ποὺ δὲν ἄρμοζαν στὸν ὅρο τοῦ φιλελληνισμοῦ.

Στρατιωτικοὶ ποὺ ἀρέσκονταν τῶν ἐμπόλεμων καταστάσεων, ἀποτυχημένοι ποὺ ἤλπιζαν στὴν ἀνάδειξη καὶ ἐπιβράβευση τῶν «προσόντων» τους, τυχοδιῶκτες ποὺ πρόσφεραν τὶς ὑπηρεσίες τους κάτω ἀπὸ ὁποιαδήποτε σημαία ἀκόμα καὶ τῆς ἡμισελήνου, ἐλπίζοντας σὲ γρήγορη ἄνοδο μέσῳ τῆς πολεμικῆς δράσης ποὺ θὰ τοὺς ἐξασφάλιζε σταδιοδρομία καὶ πλοῦτο.

   Ἔμποροι ὅπλων καὶ πυρομαχικῶν, καιροσκόποι ποὺ ὀνειρεύονταν κερδοφόρες ἐπιχειρηματικὲς δραστηριότητες στὴν Ἑλλάδα, ἀπόκληροι καὶ ξεπεσμένοι ποὺ ἤλπιζαν σὲ μιὰ καινούργια ἀρχὴ σὲ μία χώρα ποὺ ἀναδυόταν.

Καταδιωκόμενοι, ἀκόμα καὶ θανατοποινίτες ποὺ ἀρέσκονταν στὴν ἀνωνυμία ποὺ δημιούργησε ἡ ἐπαναστατικὴ ὁρμὴ τοῦ τόπου, τραπεζίτες ποὺ ἤθελαν τὴν πρωτιὰ στὸν ἀγῶνα δρόμου τῶν ἀποδοτικῶν ἐπενδύσεων, ἀγύρτες, ἀπατεῶνες ἀλλὰ καὶ ἐνθουσιώδεις ἀρχαιολάτρες ποὺ ὁνειρεύονταν νὰ ζήσουν καὶ νὰ πολεμήσουν μὲ τοὺς ἀπογόνους τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων ποὺ τόσο θαύμαζαν.

   Ἕνα συνονθύλευμα μεταναστῶν ὅλων τῶν τάξεων καὶ ἰδεολογιῶν ποὺ εἰσῆρθε στὴν Ἑλλάδα γιὰ διαφορετικοὺς σκοποὺς καὶ γιὰ διαφορετικοὺς λόγους. Ἀνάμεσά τους ἦταν καὶ ἀπεσταλμένοι κυβερνήσεων, φιλελληνικῶν κομιτάτων, πράκτορες μυστικῶν ὑπηρεσιῶν γιὰ τὴν ὀργάνωση κατασκοπευτικῶν δικτύων, πληροφοριοδότες μεταμφιεσμένοι σὲ περιηγητές, ἀληθινοὶ ἢ ψεύτικοι ἀξιωματικοί, μὲ λίγα λόγια… κάθε καρυδιᾶς, καρύδι.

Εἰσέβαλαν ὅλοι μὲ τὸ πρόσχημα τῆς προσφορᾶς καὶ τῆς βοήθειας, ἀπαιτῶντας μισθούς, ἀνέσεις, ὑπηρέτες καὶ ἀναγνώριση. Μερικοὶ θὰ τιμήσουν τὸν ὅρο τοῦ Φιλέλληνα καὶ θὰ σταθοῦν στὸ πλευρὸ τῶν Ἑλλήνων ἢ θὰ πρωτοστατήσουν σὲ μάχες ἐναντίον τῶν Τούρκων.

Πολλοὶ χάνουν τὴ ζωή τους ἀλλὰ ἐλάχιστοι σὲ μάχες. Οἱ περισσότεροι θὰ πεθάνουν εἶτε ἀπὸ ἀρρώστιες καὶ κακουχίες εἶτε ἀπὸ μονομαχίες μεταξύ τους, στὶς ὁποῖες κατέληγαν γιὰ ἀσήμαντες ἀφορμές.

   Ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ ἐπέστρεψαν στὴν χώρα τους, πολλοί δημοσίευσαν τὶς ἐμπειρίες τους, δίνοντας ἔτσι σὲ ἑμᾶς, πολύτιμες μαρτυρίες καὶ στοιχεῖα γιὰ τὴν κατάσταση ποὺ ἐπικρατοῦσε στὸν ἑλληνικό χῶρο. Μπορεῖ νὰ μὴν χαρακτηρίζονται πάντα ἀπὸ ἀντικειμενικότητα καὶ ἀμεροληψία τὰ ἔργα τους, ἀλλὰ περιγράφουν στιγμὲς ποὺ συμπληρώνουν στοιχεῖα γιὰ τὴν ἱστορία τοῦ τόπου μας. Δὲν πρέπει νὰ ξεχνάμε ὅτι ὁ ἐρχομός τους στὴν Ἑλλάδα δὲν ἦταν πάντα λόγω φιλελληνισμοῦ.

Ἐπίσης, οἱ περισσότεροι ἀπὸ τοὺς ἀρχαιολάτρες ποὺ πίστευαν ὅτι θὰ ἀντικρύσουν τὴν Ἑλλάδα ποὺ γνώρισαν μέσα ἀπὸ τὰ βιβλία τῶν ἀρχαίων συγγραφέων, ἀπογοητεύθηκαν καὶ περιέγραψαν μὲ μελανὰ χρώματα τοὺς ἐπαναστᾶτες Ἕλληνες ποὺ γνώρισαν, ἀλλὰ κατέγραψαν μὲ προσοχὴ ὅσα εἶδαν καὶ ὅσα ἄκουσαν.

   «Ἀπό τὰ κείμενα τῶν ξένων ἐθελοντῶν, ἀπεσταλμένων καὶ διπλωματικῶν ἐκπροσώπων ποὺ βρέθηκαν στὴν Ἑλλάδα κατὰ τὴν περίοδο τοῦ Ἀγῶνα προβάλλουν μιὰ σειρὰ διαπιστώσεις ἢ ἐπιβεβαιώσεις γιὰ τὸ μαχόμενο Ἑλληνισμό:

   Ὅλες οἱ Δυνάμεις καταπολέμησαν τὴν Ἐπανάσταση καὶ ὑπερασπίσθηκαν μὲ ἐπιμονὴ τὴν ἀκεραιότητα τῆς ὀθωμανικής αὐτοκρατορίας. Ἄλλες ἀνοιχτά, ὅπως οἱ εὐρωπαϊκὲς ἀπολυταρχίες, ἄλλες μυστικὰ καὶ ἔμμεσα. Καμία κυβέρνηση δὲν τάχθηκε ὑπὲρ τῆς δημιουργίας ἀνεξάρτητου Ἑλληνικοῦ Ἔθνους.

   Οἱ Ἄγγλοι στάθηκαν στὸ πλευρὸ τῶν Τούρκων γιὰ νὰ ἐξασφαλίσουν τὰ ἐμπορικὰ προνόμιά τους στὴν Ἀνατολή καὶ νὰ παρεμποδίσουν τὴν κάθοδο τῆς Ρωσίας στὴ Μεσόγειο.

Οἱ Γάλλοι ἀπὸ τὸ φόβο τοῦ ρωσικοῦ ἐλέγχου τῶν Στενῶν καὶ μὲ τὴν ἐλπίδα γιὰ μία ἀναζωογόνηση τῆς παλιᾶς ἐπιρροῆς τους στὴν Πύλη.

Καὶ οἱ δύο μαζὶ γιατὶ ἔβλεπαν σὲ μία ἀνεξάρτητη καὶ ἰσχυρὴ Ἑλλάδα τὸν πιὸ ἐπικίνδυνο ἐμποροναυτικὸ ἀνταγωνιστή τους.

Ἀλλὰ οὔτε καὶ ἡ τσαρικὴ Ρωσία ὑποστήριξε τὴ δημιουργία ἐλεύθερου καὶ ἀνεξάρτητου Ἑλληνικού Ἔθνους καὶ τὴν ἐκδίωξη τῶν Τούρκων ἀπὸ τὸ εὐρωπαϊκὸ τμῆμα τῆς αὐτοκρατορίας, ἀπὸ φόβο μήπως προωθηθοῦν οἱ Ἀγγλογάλλοι στὰ Στενά.

Τέλος, ἡ ἀμερικανικὴ κυβέρνηση ἐκλιπαροῦσε σὲ ὅλη τὴ διάρκεια τοῦ Ἀγῶνα τὴν εὔνοια τοῦ σουλτάνου γιὰ τὴν ἐξασφάλιση ἐμποροναυτικῶν προνομίων στὴν ὀθωμανική Ἀνατολή.

   Ὅταν πιὰ οἱ εὐρωπαϊκές δυνάμεις διαπίστωσαν ὅτι ἡ Ἐπανάσταση δὲν ξεριζώνεται προσπάθησαν, κάθε μία γιὰ λογαριασμό της, νὰ εξασφαλίσουν τὸν πολιτικὸ ἔλεγχο τῆς χώρας μὲ ἐπιδέξιες ἐπεμβάσεις, μὲ τοὺς «φιλέλληνες», μὲ τὰ κομιτᾶτα, μὲ τὶς ὑπονομεύσεις καὶ τοὺς ἐμφυλίους πολέμους.

Στὸ πλευρό, ὅμως, τῶν Ἑλλήνων Ἐπαναστατών βρέθηκαν ὅλοι οἱ λαοί. Ἄλλοι γιατὶ φλέγονταν ἀπὸ φιλελεύθερα καὶ δημοκρατικὰ ἰδεώδη καὶ ἄλλοι γιατὶ μὲ τὸν φιλελληνισμό τους ἐκδήλωναν μία ἔμμεση ἀντίσταση ἐναντίον τῶν δικῶν του τυράννων, ἐθνικῶν καὶ κοινωνικῶν».

Κυριάκος Σιμόπουλος «ΠΩΣ ΕΙΔΑΝ ΟΙ ΞΕΝΟΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ `21 (1821-1829)», έκδ. Στάχυ.

Ἡ  είκόνα εἶναι ἀπὸ Ludus Literarius