Χρέος στὴν μνήμην καὶ στὴν Ἱστορίαν...

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΙΔΑΛΗ

«Κάνουμε μόνο το χρέος μας κι αυτό είναι η καταγραφή και διάσωση της νεότερης ιστορίας του Ελληνισμού».

 

Το Αϊβαλί πριν την καταστροφή  

   Η Ειρήνη Σαρίογλου είναι η ψυχή του Ιδρύματος Ιστορικών Μελετών. Αυτό ιδρύθηκε το 2008, μετά τη συγχώνευση του Ελληνικού Λογοτεχνικού Ιστορικού Αρχείου με το Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης. Το επιτελείο τού Ιδρύματος συνεργαζόταν από το '96 με τον αξέχαστο Μάνο Χαριτάτο του ΕΛΙΑ, οραματιστή του ΙΔΙΣΜΕ, το οποίο σήμερα στεγάζεται στην Παλλήνη (Μιλτιάδου 25, τηλ.: 210-6669140, info@idisme.gr)

Με γερές σπουδές σε Γαλλία, Αγγλία και στη γενέτειρά της Κωνσταντινούπολη, διδάκτωρ στο Κέντρο Βυζαντινών, Οθωμανικών και Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Μπίρμπιγχαμ (η διδακτορική της διατριβή «Η επιρροή της τουρκικής πολιτικής στην ελληνική εκπαίδευση της Πόλης 1923 - 1974» κυκλοφορεί στις εκδόσεις του ΙΔΙΣΜΕ). 

25 Μαΐου 1905. Οἱ Τοῦρκοι σκοτώνουν τὸν Μακεδονομάχο Ἰ. Καλογεράκη.

Τὴν ἄνοιξη τοῦ 1905 ἄρχισαν νὰ καταφθάνουν στὴ Μακεδονία, καινούργια ἀνταρτικὰ σώματα ἀπὸ τὴν ἐλεύθερη πατρίδα...

 

Περιοχὴ Φλώρινας, 1910

   Τὸ πρῶτο σῶμα ποὺ ἔφτασε στὴν περιοχὴ τῆς Δυτικῆς Μακεδονίας ἦταν τὸ ἰσχυρὸ σῶμα τοῦ λοχαγοῦ Νικοστράτου Καλομενόπουλου (καπετάν Νίδας) καὶ ἀκολούθησαν σχεδὸν ταυτόχρονα τὰ σώματα τοῦ Γεωργίου Κατεχάκη, ποὺ ξαναερχόταν γιὰ δεύτερη φορὰ στὴ Μακεδονία, τοῦ Πέτρου Μάνου, τοῦ Δικώνυμου (καπετὰν Μακρῆς), τοῦ Παύλου Γύπαρη καὶ τοῦ Ἰωάννη Καραβίτη. Ἐν συνεχείᾳ εἶχαν συγκροτηθῆ καὶ δροῦσαν στὸ βιλαέτι Μοναστηρίου καὶ ἄλλα σώματα, μικροτέρας δυνάμεως, ὅπως τοῦ Δημητρίου Νταλίπη, τῶν ὁπλαρχηγῶν τοῦ σώματος Βάρδα, Μιχαὴλ Τσόντου καὶ Ἐμμανουὴλ Σκουντρῆ, καὶ τῶν Νικόλα Τσιολάκη, Λάκη Πύρζα, Λούκα Κόκκινου, Κωνσταντίνου Ντόγρη, Παύλου Νεράντζη, Ἠλία Φαρμάκη, τοῦ λοχία Ἐμμανουὴλ Σωτηριάδη, τοῦ Στέφου Γρηγορίου, τοῦ ἀνθυπολοχαγοῦ Λυμπεροπούλου καὶ τοῦ Ἰωάννη Καλογεράκη.

Κολοκοτρώνης, ὁ ἄνθρωπος, ὁ ἀγωνιστής...

   Ἡ κλέφτικη παράδοση τῆς οἰκογένειας τοῦ Θεόδωρου Κολοκοτρώνη καὶ τὸ περιπετειῶδες του παρελθὸν, εἶχαν δώσει καὶ ἔδιναν τροφὴ στὴν φαντασία τοῦ πελοποννησιακοῦ λαοῦ, ποὺ τὸν εἶχε ὑψώσει σὲ θρυλικὸ ἥρωα καὶ τὸν τραγουδοῦσε μὲ ἐνθουσιασμό.

   Πικρὴ καὶ βασανισμένη ἡ πορεία τῆς προεπαναστατικῆς ζωῆς του, ἀλλὰ μεγάλη καὶ βαθύτατη ἡ πείρα του. Τὰ φαράγγια, οἱ πλαγιὲς καὶ οἱ ψηλὲς κορφὲς τῶν βουνῶν, οἱ πηγὲς καὶ τὰ ἀθώρητα μονοπάτια, οἱ ἄνθρωποι, Τοῦρκοι καὶ Ἕλληνες, οἱ κακουχίες, ἡ πείνα, ἡ δίψα, ἡ λέρα, τοῦ ἦταν γνωστά.

Τὸ ὅτι ἐπέζησε κατὰ τὸν διωγμὸ τῶν Κλεφτῶν τὸ 1806 μέσα ἀπὸ ἀλλεπάλληλες συμπλοκές, ἐνέδρες καὶ διάφορες παγίδες, ἦταν ἕνα ἀληθινὸ θαῦμα καὶ οἱ Πελοποννήσιοι, σύμφωνα μὲ τὴν ἐπικρατοῦσα θεοκρατικὴ ἀντίληψη, διέβλεπαν σ΄ὅλα αὐτὰ «τὸν δάκτυλον τοῦ Κυρίου». (Σπηλιάδου, Ἀπομνημονεύματα, σελ. 210)

Μάχη Ἀσπρογείων Φλώρινας (1906)

     Τὸ ἔτος 1906 θεωρήθηκε τὸ πιὸ σκληρὸ καὶ κρίσιμο τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος. Ἀπὸ τὴν Πρέσπα ὥς τὸν Νέστο καὶ ἀπὸ τὰ Καστανοχώρια καὶ τὸ Βέρμιο ὥς τὸ Περιστέρι καὶ τὴν Στρώμνιτσα, τὰ ἑλληνικὰ ἀντάρτικα σώματα δροῦν ἔντονα καὶ ἐκτοπίζουν συστηματικὰ τὶς βουλγαρικὲς συμμορίες.

Ἡ δράση τῶν ἑλληνικῶν σωμάτων ἀναπτύσσεται ἰδίως στὸ Περιστέρι, στὸ Μορίχοβο, στὸ Βέρμιο, στὸ Βάλτο τῶν Γιαννιτσῶν καὶ στὴν περιοχὴ τῶν Σερρῶν καὶ ὁ ἀγὼν ἐπεκτείνεται στὴν περιοχὴ Δράμας καὶ στὴν Θράκη, ἐνῶ συνεχίζεται σκληρὸς στὴν Δ. Μακεδονία, ἀπὸ τὶς Πρέσπες ὥς τὸ Μουρίκι, ἰδίως μεταξὺ ἀνταρτικῶν σωμάτων καὶ τῶν καταδιωκτικῶν ἀποσπασμάτων τῶν Τούρκων…

Μάχη Ἀσπρογείων

     Περὶ τὰ μέσα Μαΐου τοῦ 1906 μπῆκαν στὴν Μακεδονία τρία καινούργια ἀντάρτικα σώματα: τὸ σῶμα τοῦ Γύπαρη, δυνάμεως 36 ἀνδρῶν, τοῦ Γεωργίου Βολάνη, δυνάμεως 46 ἀνδρῶν, καὶ τοῦ Γεωργίου Κανελλόπουλου, δυνάμεως 19 ἀνδρῶν. Ὁ Γύπαρης ἐπανήρχετο γιὰ τρίτη φορά, διωρισμένος τώρα ἀπὸ τὸ κεντρικὸ κομιτᾶτο ὡς ἀρχηγὸς στὴν περιοχὴ τῶν Κορεστίων.

Τὰ μαρμάρινα παιδιὰ τῆς Ἀρτέμιδος...

Εἶναι αὐτὰ τὰ παιδικὰ πρόσωπα, τὰ χαμογελαστά, ποὺ σχηματίζουν τὴν πομπὴ τῆς Θεᾶς ἡ ὁποία τὰ προστατεύει ἀπὸ τὴν στιγμὴ τῆς γέννησεῶς τους.

Εἶναι οἱ μικρὲς ἄρκτοι, (ὅπως τὶς ὀνόμαζαν οἱ ἀρχαῖοι πρόγονοι)· αὐτὰ τὰ μαρμάρινα κορίτσια τοῦ 4ου π.Χ. αἰ. μὲ τὸ τρυφερὸ βλέμμα καὶ τὶς πλεξοῦδες στὰ μαλλιά. Πέφτουν ἀνάλαφρα οἱ πτυχωτοὶ χιτῶνες πάνω τους καὶ ὀρισμένα κρατοῦν ζωάκια στὰ χέρια τους. Σχηματίζουν πομπὴ πρὸς τὴ θεὰ Ἄρτεμη...

Ε.Μ.Σ.: Χάρτης τῆς «Νέας Τουρκίας» στὴν Milliyet...

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Μ Α Κ Ε Δ Ο Ν Ι Κ Ω Ν Σ Π Ο Υ Δ Ω Ν

Χάρτης της «Νέας Τουρκίας» στην Milliyet από τον Έβρο μέχρι τη Θεσσαλονίκη

   Η μεγάλη τουρκική εφημερίδα Milliyet δημοσίευσε χάρτη της «Νέας Τουρκίας». Στον χάρτη η «Νέα Τουρκία» περιλαμβάνει την Ενιαία Θράκη (τουρκική, ελληνική και βουλγαρική), την ελληνική Ανατολική και Κεντρική Μακεδονία μέχρι τη Θεσσαλονίκη και περιοχές της νοτιοανατολικής Βουλγαρίας.

Σύντομος Ἱστορία Συλήσεως Μνημείων ὑπὸ Ξένων…

Ναὸς Ἐπικουρίου Ἀπόλλωνος στὶς Βάσσες

   Εἶναι ἰδιαιτέρως συγκινητικὸν τὸ ἐνδιαφέρον ποὺ ἐξεδήλωσαν γιὰ τὶς ἀρχαιότητες τοῦ Ἔθνους οἱ Ἕλληνες. Τὸν 17ον, 18ον ἀλλὰ καὶ κατὰ τὶς πρῶτες δεκαετίες τοῦ 19ου αἰῶνος, παρίσταντο κατ΄ ἀνάγκην, ἄνευ δυνατότητος ἀντιδράσεως, βωβοὶ μάρτυρες μιᾶς ἀνηλεοῦς διαρπαγῆς, τὴν ὁποίαν ὑπέστησαν ὄχι μόνο τὰ μνημεῖα τῆς ἀρχαιότητος, ἀλλὰ καὶ πλῆθος σπουδαίων χειρογράφων ποὺ βρίσκονταν στὶς ἑλληνικὲς Μονές.

Ἡ διαρπαγὴ καὶ ἡ ἐξαγωγὴ τῶν ἑλληνικῶν καλλιτεχνικῶν θησαυρῶν, ἡ πλήρης καταστροφή ὡρισμένων ἤ ἡ κολόβωσίς τους, ἄρχισε ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῆς Ρωμαϊκῆς κατακτήσεως. Τότε καταστράφηκαν ἢ μεταφέρθηκαν στὴν Ἰταλία ἄπειρα ἔργα τῶν προγόνων μας, γιὰ νὰ κοσμήσουν τὸν θρίαμβο τῶν Ρωμαίων στρατηγῶν.

Τραπεζίτες στὴ Θεσσαλονίκη τοῦ 1795...

 

   Τὸ χρῆμα εἶναι δύναμη. Εἶναι ἡ δύναμη ποὺ παραγράφει, ποὺ ἐξαφανίζει τὶς ἄσχημες πράξεις. Ποὺ σοῦ δίνει ἀσυλία καὶ σοῦ ἀνοίγει τὸ δρόμο γιὰ νὰ συνεχίσῃς νὰ πράττῃς. 

Ἡ διάσωση τῶν τραπεζῶν εἶναι ὅπως πάντα τὸ ζητούμενον. Σώζουν τὶς τράπεζες γιὰ νὰ σωθοῦν καὶ αὐτοί, σώζουν τὶς τράπεζες καὶ πνίγουν τὸν λαό. Καὶ δὲν εἶναι τωρινὸ αὐτό…

Ἔτος: 1795. 

Τόπος: τουρκοκρατούμενη Θεσσαλονίκη.