Γερμανὸς Καραβαγγέλης

     «Ἐγεννήθηκα στὸ χωριὸ Στύψη τῆς Λέσβου στὰ 1866. Καὶ οἱ γονεῑς μου ἦταν ἀπὸ τὴ Στύψη. Ὁ πατέρας μου ἦταν ἔμπορος. Νέος ἀκόμη πῆγε ἀπέναντι, στὸ Ἀδραμύττι, καὶ ἄνοιξε κατάστημα. Ὅταν ὅμως ἔφθασε σὲ ὥρα γάμου, ἦρθε πάλι στὴ Στύψη καί παντρεύτηκε. Καὶ πάλι ξαναγύρισε στὸ Ἀδραμύττι. Μὰ ἐρχόταν στὶς γιορτές. Ὅταν ἔγινα ἐγὼ δύο χρονῶν, ἦρθε καὶ μᾶς πῆρε ὅλους στὸ Ἀδραμύττι. Ἐκεῖ γεννήθηκαν οἱ ἔξι ἀδελφές μου, ἡ μία πέθανε πολὺ μικρή, καὶ τελευταῖος ὁ ἀδελφός μου Εὐριπίδης, ποὺ καὶ αὐτὸς πέθανε νέος…[…]». 

(Ἀπὸ τὰ Ἀπομνημονεύματά του)

Τέλλος Ἄγρας (Σαράντος Ἀγαπηνός)

    Σαράντος Ἀγαπηνὸς τοῦ Ἀνδρέου, ἦταν τὸ πραγματικὸ ὂνομα τοῦ Μακεδονομάχου καὶ ἀνθυπολοχαγοῦ τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ Τέλλου Ἄγρα. Καταγόταν ἀπὸ τοὺς Γαργαλιάνοuς τῆς Πελοποννήσου καὶ γεννήθηκε τὸ 1880 στὸ Ναύπλιο καὶ μεγάλωσε σὲ οἰκογένεια, ἡ ὁποία εἶχε προσφέρει στὸ Ἔθνος πολλοὺς ἀγωνιστές τοῦ 1821.

    Ὁ Ἀγαπηνὸς ἀκολουθώντας τὰ νάματα τῆς οἰκογένειάς του εἰσήλθε στὴ Στρατιωτικὴ σχολή τῶν Εὐελπίδων καὶ στὴ συνέχεια πῆρε τὴν ἀπόφαση νὰ ἀμυνθῇ γιὰ τὰ δίκαια τῶν Ἑλλήνων τῆς Μακεδονίας. Λίγους μῆνες μετὰ τὴν ἀποφοίτησή του ἀπὸ τὴ σχολὴ Εὐελπίδων ζήτησε ἀπὸ τὸν τότε Διάδοχο Κωνσταντῖνο νὰ μετατεθῇ στὰ σύνορα. Ἔκπληκτος ὁ Διάδοχος τὸν μετέθεσε τὸν Φεβρουάριο τοῦ 1902 στὸν ἀκριτικὸ τότε Τύρναβο, ὅπου ἔγινε ἥρωας πολλῶν ἐπεισοδίων μὲ τοὺς Τούρκους. 

Τὸ γεφύρι τῆς Πλάκας...

Γέφυρα Πλάκας, πότισμα προβάτων. Φωτ. Κατσούλης Σοφοκλῆς

     «Καλλίτερα νὰ εἶχαν πέσει τὰ σπίτια μας παρὰ τὸ γεφύρι»....  Μ' αὐτὴ τὴ φράση οἱ κάτοικοι τῶν χωριῶν τῶν Τζουμέρκων μεταφέρουν τὸν πόνο καὶ τὴν πίκρα καθῶς τὸ πρωὶ τῆς Κυριακῆς, 1ης τοῦ Φλεβάρη 2015, χάθηκε ἕνα κομμάτι τῆς ἱστορίας καὶ τοῦ πολιτισμοῦ στὰ θολὰ νερὰ τοῦ Ἀράχθου!

Τὸ ἱστορικό γεφύρι τῆς Πλάκας ἔπαψε νὰ ὑπάρχῃ. Μπορεῖ νὰ ἄντεξε στὸ πέρασμα τοῦ χρόνου, ὅμως δὲν ἄντεξε τὴν μεγάλη καταιγίδα ποὺ χτύπησε τὴν περιοχὴ.

Δὲν εἶναι ὄμως, τὸ πρῶτο γεφύρι στὴ θέση αὐτὴ, ποὺ παρέσυρε ὁ Ἄραχθος, μὲ τὰ ὀρμητικὰ νερά του. 

Τα Χριστούγεννα στον ελληνικό παραδοσιακό πολιτισμό...

Της Πολυμέρου-Καμηλάκη, Αικατερίνης*

     Το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων αντικατέστησε πιθανότατα αρχαιοελληνικές ή ρωμαϊκές γιορτές, όπως τα Σατουρνάλια, τα Κρόνια κ.ά., συνδεδεμένες με τις χειμερινές τροπές του ήλιου (το χειμερινό ηλιοστάσιο στις 22 Δεκεμβρίου).

     Περιλαμβάνει τις ημέρες από την παραμονή των Χριστουγέννων (24 Δεκεμβρίου) έως την παραμονή των Θεοφανείων (5 Ιανουαρίου). Έτσι, είναι φυσικό, οι χριστιανικές γιορτές, όπως είναι η Γέννηση του Χριστού, η εορτή του Αγίου Βασιλείου, η Περιτομή και η Βάπτιση να έχουν συνδεθεί με συνήθειες που αποσκοπούσαν στον εξευμενισμό των δαιμονικών όντων και στην ευετηρία (καλοχρονιά).

     Κύριο χαρακτηριστικό των ημερών αυτών είναι οι αγερμοί (κάλαντα) από μικρούς και μεγάλους, οι μεταμφιέσεις, οι προληπτικές ενέργειες για το καλό της χρονιάς κ.ά.

Τὸ γιοφύρι τοῦ Μανώλη...

     Ἡ Τσοῦκα, οἰκισμὸς τοῦ Παλιοκάτουνου, (Δῆμος Φραγκίστας, Εὐρυτανία) φαντάζει ἀσήμαντη στὸ πέρασμα τοῦ ματιοῦ ἀπὸ χάρτη τῆς περιοχῆς, ἔχει ὅμως νὰ ἐπιδείξῃ πολλά. Πρῶτο τὸ Κὰστρο της, στὸ πάνω χωριό, μὲ περίμετρο περίπου τὰ 500 μέτρα, ἕνα ἀνεξερεύνητο κάστρο ποὺ σὲ πιάνει δέος στὸ ἀντίκρυσμά του. Πάνω στὸ παλιό, χτίστηκε μετέπειτα ἄλλο, ποὺ τὰ σημάδια του εἶναι ἔντονα κι αὐτά.

     Ἀνατολικὰ τοῦ χωριοῦ ὁ Ἀγραφιώτης ποταμός, μὲ τὸ περίφημο τοξοτὸ γεφύρι τοῦ Μανώλη ποὺ χτίστηκε τὸ 1659, ἔχει ὕψος 22μ. καὶ τὸ ἄνοιγμα στὶς βάσεις του 30μ. Ὁ χτίστης του, ἦταν ὁ Μανώλης, ἀπὸ τὸν ὁποῖον πῆρε τὸ ὄνομά του. Τὸ γεφύρι τοῦ Μανώλη εἶναι τὸ τελευταῖο γεφύρι τοῦ Ἀγραφιώτη. Σηματοδοτεῖ τὴν ἔξοδο τοῦ ποταμοῦ στὴν Λίμνη τῶν Κρεμαστῶν. Βρίσκεται λίγο πρὶν τὴν παλιὰ συμβολὴ τῶν τριῶν κυρίων ποταμῶν τῆς περιοχῆς, τοῦ Ἀχελώου καὶ τῶν παραποτάμων του, Ἀγραφιώτη καὶ Μέγδοβα. Λίγο πιὸ κάτω, τὸ 1964 κατασκεύαστηκε τὸ φράγμα τῶν Κρεμαστῶν ποὺ δημιούργησε τὴν ὁμώνυμη τεχνητὴ λίμνη. Ἦταν φυσικὸ ὅτι ἡ λίμνη θὰ ἀνέβαζε τὴν στάθμη τοῦ νεροῦ κοντὰ στὶς ἐκβολὲς τῶν ποταμῶν. Ἐπειδὴ τὸ γεφύρι τοῦ Μανώλη βρίσκεται στὶς παρυφὲς τῆς λίμνης, ἀνάλογα μὲ τὸ ὕψος τῶν βροχοπτώσεων κάθε χρονιᾶς, ἄρχισε πότε νὰ ἐμφανίζεται καὶ νὰ ἐξαφανίζεται.

Άλλο Αλβανοί και άλλο Αρβανίτες...

Άγνοια η και διαστρέβλωση της Ιστορίας προδίδει η καινοφανής άποψη που ακούσθηκε ότι δηλαδή μεγάλοι ήρωες του 1821 και των μετέπειτα εθνικών αγώνων υπήρξαν Αλβανοί.

του Κωσταντίνου Χολέβα

     Γίνεται σύγχυση με τους Αρβανίτες, τους αρβανιτόφωνους Έλληνες. Άλλο, όμως, Αλβανοί και άλλο Αρβανίτες. Υπάρχει μεγάλη διαφορά. Και εξηγούμεθα:

     Ο Μάρκος Μπότσαρης, στην μνήμη του οποίου ασεβούν πολλοί, ήταν Έλλην αρβανιτόφωνος, όπως όλοι οι Σουλιώτες. Η ελληνική του συνείδηση φαίνεται και από την περίφημη φράση που είπε όταν πρωτοπάτησε στα Επτάνησα : "Ο Έλλην δεν μπορεί να αισθάνεται ελεύθερος εκεί όπου κυματίζει η Βρεττανική σημαία". 

Ὁ Ὄλυμπος τοῦ Μελετζῆ...

Ο Σπύρος Μελετζής στην κορυφή του Μύτικα. Αύγουστος 1948.

     Η αγάπη του Σπύρου Μελετζή για τον Όλυμπο είναι γνωστή: όχι μόνο από το 1948 μέχρι το 1993 (σε ηλικία 87 ετών!..) έχει ανέβει στην κατοικία των θεών δεκαέξι φορές, όχι μόνο έχει τραβήξει αναρίθμητες φωτογραφίες κάθε γωνιάς και κάθε πλευράς του υψηλότερου βουνού της Ελλάδας και του έχει αφιερώσει ειδικό φωτογραφικό λεύκωμα, αλλά επίσης, εμπνεόμενος από τις ομορφιές και από το τι συμβολίζει, τόσο στον αρχαιοελληνικό όσο και στον νεοελληνικό κόσμο, έχει γράψει, ως πληθωρική καλλιτεχνική φύση, και πολλά ποιήματα εκ των οποίων -δυστυχώς- ελάχιστα έχουν δει το φως της δημοσιότητας.

Τὰ βυζαντινὰ κάστρα τῆς Θράκης...

Τὸ ἐσωτερικὸ τοῦ κάστρου τοῦ Πυθίου σὲ παλαιότερη φωτογραφία

     Μαγικὰ σημεῖα συσσωρευμένης γνώσεως παλαιοτέρων ἐποχῶν καὶ αἴσθησης ζωῆς τοῦ παρελθόντος ἀποτελοῦν τὰ κάστρα. Ἡ γεωγραφία τοῦ χώρου καθορίζει τὸν τόπο τους, τὰ ὑλικὰ τῶν βουνῶν καθορίζουν τὸ κτίσιμό τους, τὸ χρῶμα τῆς πέτρας καθορίζει τὸ χρῶμα τους. Τὰ ἐρειπωμένα κάστρα μὲ τοὺς ἀκανόνιστους ὄγκους τους δύσκολα μπορεῖς νὰ τὰ ξεχωρίσῃς· ἀπὸ μακριὰ μοιάζουν νά ΄χουν γίνῃ ἕνα μὲ τὰ βράχια καὶ τὴν πέτρα τῆς περιοχῆς. Ἡ ἐπέμβαση τοῦ ἀνθρώπου δέθηκε μὲ τὸ ἔργο τῆς φύσεως. 
Ὁ Προκόπιος τὸν 6ο αἰ., ἀναφέρει ὁτι στὰ Βαλκάνια, ὑπάρχουν τουλάχιστον 600 σημεῖα στὰ ὁποῖα κτίσθηκαν κάστρα ἢ βελτιώθηκαν τὰ τειχίσματα τους, ἀπὸ τὸν Ἰουστινιανό. Τὰ περισσότερα ἀπὸ αὐτὰ τὰ σημεῖα ἔχουν πλέον ταυτισθεῖ.