Τέλλος Ἄγρας (Σαράντος Ἀγαπηνός)

    Σαράντος Ἀγαπηνὸς τοῦ Ἀνδρέου, ἦταν τὸ πραγματικὸ ὂνομα τοῦ Μακεδονομάχου καὶ ἀνθυπολοχαγοῦ τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ Τέλλου Ἄγρα. Καταγόταν ἀπὸ τοὺς Γαργαλιάνοuς τῆς Πελοποννήσου καὶ γεννήθηκε τὸ 1880 στὸ Ναύπλιο καὶ μεγάλωσε σὲ οἰκογένεια, ἡ ὁποία εἶχε προσφέρει στὸ Ἔθνος πολλοὺς ἀγωνιστές τοῦ 1821.

    Ὁ Ἀγαπηνὸς ἀκολουθώντας τὰ νάματα τῆς οἰκογένειάς του εἰσήλθε στὴ Στρατιωτικὴ σχολή τῶν Εὐελπίδων καὶ στὴ συνέχεια πῆρε τὴν ἀπόφαση νὰ ἀμυνθῇ γιὰ τὰ δίκαια τῶν Ἑλλήνων τῆς Μακεδονίας. Λίγους μῆνες μετὰ τὴν ἀποφοίτησή του ἀπὸ τὴ σχολὴ Εὐελπίδων ζήτησε ἀπὸ τὸν τότε Διάδοχο Κωνσταντῖνο νὰ μετατεθῇ στὰ σύνορα. Ἔκπληκτος ὁ Διάδοχος τὸν μετέθεσε τὸν Φεβρουάριο τοῦ 1902 στὸν ἀκριτικὸ τότε Τύρναβο, ὅπου ἔγινε ἥρωας πολλῶν ἐπεισοδίων μὲ τοὺς Τούρκους. 

    Τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 1906 μὲ ἄδεια τῶν ἀνωτέρων του περνάει τὰ σύνορα καὶ μπαίνει στὴ Μακεδονία, ἐγκαθίσταται στὴ Νάουσα καὶ ἀπὸ ἐκεῖ μεταβαίνει στὸ Βάλτο, ἐπίκεντρο συγκρούσεων Ἑλλήνων καὶ Βουλγάρων. Ὁ Βάλτος ἦταν μία τεράστια περιοχὴ 100 τ.χ. νότια τῶν Γιαννιτσῶν. Λάσπη, πυκνοὶ καλαμιῶνες μαζὶ μὲ βοῦρλα καὶ ραγάζι, ψηλὸ ὡς δύο μέτρα. Ὁ βοῦρκος ἀνέδιδε ἀναθυμιάσεις ἀποπνικτικές. Ἡ ζωὴ μέσα στὴ λίμνη ἦταν πραγματικὸ μαρτύριο. Φρικτὴ κόλαση. Τὸ καλοκαίρι οἱ ἑλώδεις πυρετοὶ ὀργίαζαν. 

Ὁ Ἄγρας νὰ μεταφέρεται τραυματίας στὸ Βάλτο τῶν Γιαννιτσῶν

    Οἱ Βούλγαροι μετὰ τὴν ἀποτυχία τῆς Ἐπανάστασης τοῦ Ἴλιντεν, τὸ 1903, καταδιωκόμενοι ἀπὸ τὰ τουρκικὰ ἀποσπάσματα βρῆκαν καταφύγιο στὴ λίμνη καὶ σιγά-σιγὰ ἐκτόπισαν τοὺς ψαράδες. Ὅλος ὁ γύρω κάμπος καταδυναστευόταν ἀπὸ τοὺς κομιτατζῆδες αὐτούς, ποὺ τὴν ἡμέρα ἔβγαιναν καὶ τρομοκρατοῦσαν τὰ γύρω χωριὰ καὶ τὸ βράδυ τρύπωναν στὶς κρυφὲς καὶ ἀπόρθητες καλύβες τους, στὸ βάλτο. 

Μπροστά στὴν κατάσταση αὐτή τὸ Προξενεῖο μας στὴ Θεσσαλονίκη ἀποφάσισε νὰ δράσῃ μέσα στὴ λίμνη, στὴν ἴδια τὴ φωλιὰ τῶν Κομιτατζήδων. Ὁ Ἄγρας, λοιπόν, ἀνέλαβε νὰ τοὺς ἐκδιώξῃ ἀπὸ τὸν Βάλτο. Προκαλῶντας τους νὰ ἀναμετρηθοῦν μαζί του, κατάφερε νὰ καταλάβῃ τὴν περίφημη καλύβα τῶν Βουλγάρων, γνωστὴ μὲ τὸ ὄνομα Κούγκα. 

    Στὶς 14 Νοεμβρίου τοῦ 1906, ἐξορμᾶ γιὰ νὰ καταλάβῃ τὴν κεντρικὴ Βουλγάρικη Καλύβα τοῦ Ζερβοχωρίου. Καθῶς ὅμως δὲν εἶχε ἐπαρκὴ δύναμη, βρέθηκε ἀνάμεσα σὲ διασταυρούμενα πυρά. Στὴν πεισματώδη σύγκρουση ὁ Ἄγρας, τραυματίστηκε στὸν δεξιὸ ὧμο καὶ στὸ δεξί χέρι. 

Τὸ Κέντρο τοῦ Ἀγώνα, τὸν καλεῖ νὰ μεταβῇ στὴ Θεσσαλονίκη προκειμένου νὰ γιατρευθῇ ἀπὸ τὰ τραύματά του. Μὲ δική του εὐθύνη παραμένει μόνο 4 ἡμέρες καὶ κατόπιν ἐπιστρέφει πίσω στὸ Βάλτο καὶ στὰ παλληκάρια του. 

Νοσηλεία τοῦ Σαράντου Ἀγαπηνοῦ στὸ Προξενεῖο Θεσσαλονίκης

    Στὶς φωτογραφίες ποὺ διασώθηκαν ἀπὸ τὴν ἐποχὴ ἐκείνη, βλέπουμε τὸν Ἄγρα μὲ τοὺς συντρόφους του στὸ Βάλτο, φορῶντας γάντι στὸ δεξὶ χέρι γιατὶ τοῦ ἔλειπε μία φάλαγγα ἀπὸ τὸ μεσαῖο δάκτυλο τοῦ δεξιοῦ χεριοῦ του. 

    Στὸ Βάλτο ἡ ὑγεία του εἶχε βλαφθεῖ ἀνεπανόρθωτα. Τὸν Φεβρουάριο τοῦ 1907 τὸ Κέντρο τοῦ Ἀγώνα τῆς Θεσσαλονίκης τὸν στέλνει στὴν Νάουσα.Κατὰ τὴ διάρκεια τῆς θεραπείας του δὲ σταμάτησε νὰ διευθύνῃ τὸν ἀγῶνα τῆς περιοχῆς του· πολλοὶ ἀγγελιοφόροι ἀπὸ τὰ πλησιέστερα χωριὰ τὸν ἐπισκέπτονταν, γιὰ νὰ λάβουν ἐντολὲς καὶ νὰ τοῦ ὑποβάλλουν τὶς αἰτήσεις καὶ τὶς πληροφορίες ποὺ εἶχαν. 

    Ὅταν τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1907 τὸ Προξενεῖο Θεσσαλονίκης ἀποφάσισε τὴν ἀντικατάσταση τῶν ἀρχηγῶν καὶ ἀνταρτῶν ποὺ ἐπὶ μακρὸ χρόνο εἶχαν δοκιμασθεῖ καὶ ταλαιπωρηθεῖ, συμπεριλήφθηκε σ΄ αὐτοὺς καὶ ὁ Ἀνθυπολοχαγὸς Ἀγαπηνός. Θὰ τὸν ἀντικαθιστοῦσε ὁ Λοχαγὸς τοῦ πεζικοῦ Δουμπιώτης Νικόλαος (Ἀμύντας), ὁ ὁποῖος περὶ τὰ μέσα Μαΐου ἀναχώρησε ἀπὸ τὴν Ἀθήνα γιὰ Νάουσα, ἐπικεφαλὴς ἰσχυροῦ σώματος. 

Τὴν ἐποχὴ ἐκείνη τὸ ἠθικὸ τῶν βουλγαρικῶν συμμοριῶν καὶ τῶν ὁπαδῶν τῆς ρουμανικῆς προπαγάνδας, ποὺ δροῦσαν στὴν περιοχὴ τῆς Νάουσας εἶχε καταπέσει πολὺ ἐξ αἰτίας τῶν ἑλληνικῶν ἐπιτυχιῶν καὶ τῆς διεύρυνσης τῆς Ἑλληνικῆς Ὀργανώσεως. Ὁ ἀρχηγὸς Ἀγαπηνὸς ἐπανειλημμένα ἔπαιρνε πληροφορίες γιὰ τὴν πτώση τοῦ ἠθικοῦ τῶν βουλγαρικῶν συμμοριῶν καὶ ἐρχόταν σὲ γνώση του ὅτι πολλὰ στελέχη τῶν κομιτάτων ἐκδήλωναν διαθέσεις νὰ διακόψουν τοὺς δεσμούς τους μὲ αὐτὰ καὶ νὰ προσχωρήσουν στὸν ἑλληνικὸ ἀγώνα. 

Ἡ σοβαρότερη διάθεση ἐκδηλώθηκε ἀπὸ τὸν βοεβόδα Ζλατᾶν ἀπὸ τὴν Γκολέσιανη (Λευκάδια), ὁ ὁποῖος εἶχε φοιτήσει σὲ ἑλληνικὸ σχολεῖο, μιλοῦσε καλὰ τὴν ἑλληνική γλῶσσα καὶ συνδεόταν μὲ πολλοὺς Ναουσαίους Ἕλληνες. Ὤς ἐκ τούτου, μία τέτοια πρόθεση ἀπὸ μέρους του δὲν ἀποτέλεσε κάτι τὸ πρωτοφανές. Ἄλλωστε πολλοὶ ἀρχηγοὶ καὶ μέλη βουλγαρικῶν συμμοριῶν εἶχαν μέχρι τὴν ἐποχὴ ἐκείνη προσχωρήσει στὰ ἑλληνικὰ σώματα καὶ εἶχαν ἀπὸ τότε διακριθεῖ στὸν ἑλληνικό ἀγώνα. 

    Ἔτσι, ὅταν ὁ βοεβόδας Ζλατᾶν ἐκδήλωσε τὶς προθέσεις του καὶ ὑπέβαλλε μὲ γνωστά του πρόσωπα στὴ Νάουσα συγκεκριμένες προτάσεις προσχώρησης μαζὶ μὲ τοὺς ὁπαδούς του, ὁ Ἄγρας τὶς ἀποδέχθηκε καὶ ἀρχὲς Μαΐου ἄρχισαν οἱ μεταξύ τους διαπραγματεύσεις. 

Τέλος Ἄγρας, Ἰωάννης Δεμέστιχας (καπετᾶν Νικηφόρος), Κωνσταντῖνος Σάρρος (καπετᾶν Κάλας)

    Μετὰ ἀπὸ ἐπαφὲς κανονίζεται νὰ γίνῃ συνάντηση τῶν δύο ἀρχηγῶν, τὴν 3η Ἰουνίου. Στὴν συνάντηση παρευρίσκονται ὡς ἐγγυητὲς ὁ Ζαφείριος Λόγγος, ὁ Τώνης Μίγγας, καθῶς καὶ τέσσερις ἀκόμη ὁδηγοί. Ὅλοι εἶναι ἄοπλοι κατὰ τὴ συμφωνία. Μόνο ὁ Ἄγρας φέρει τὸ ἀτομικό του περίστροφο. Στὴν περιοχὴ Γκαβρᾶν Κάμεν, παρὰ τὰ συμφωνηθέντα ὁ Ἄγρας συνάντησε ἔνοπλη συμμορία ἀπὸ Βουλγάρους καὶ ὁπαδοὺς τῆς Ρουμανικῆς Προπαγάνδας ὑπὸ τὸν κουτσόβλαχο Χαντούρη ἀπὸ τὰ Λιβάδια Καρατζόβας (Ἀλμωπίας). Ἡ παρασπονδία ἦταν καταφανής, ὁ Ἕλληνας ὅμως ἀξιωματικός, παραπλανήθηκε ἀπὸ τὴ φιλικὴ ὑποδοχὴ ποὺ τοῦ ἐπεφύλαξε ὁ Χαντούρης, καὶ δὲν ἔδωσε σημασία στὴν παράβαση τῶν συμφωνηθέντων καὶ δέχθηκε νὰ ὁδηγηθῇ ἀπ ́ αὐτὸν στὴ θέση Τουβαρίτση, ὅπου κατὰ τὶς διαβεβαιώσεις του ἀνέμεναν οἱ βοεβόδες Κασάπτσε και Ζλατᾶν. 

    Πράγματι στὸ Τουβαρίτσι πραγματοποιήθηκε ἡ συνάντηση μὲ τοὺς βοεβόδες, οἱ ὁποῖοι ὅμως καὶ πάλι παρέβησαν τὶς συμφωνίες, ἀφοῦ συνοδεύονταν ἀπὸ 15 περίπου ἐνόπλους. Οἱ βοεβόδες ὅμως ἔδειξαν προσποιητὴ χαρὰ γιὰ τὴν ἄφιξη τοῦ Ἄγρα καὶ ἐκδήλωσαν πολλὲς θερμὲς φιλοφρονήσεις. Ὅλα αὐτὰ καθησύχασαν τὸν Ἄγρα καὶ ἀμέσως ἐπακολούθησε κοινὸ γεῦμα, κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ ὁποίου ὁ Ζλατᾶν ἔρριψε στὸ ἔδαφος τὸ ὅπλο του, σὲ ἔνδειξη κατάθεσης τῶν ὅπλων. Τὸ ἴδιο ἔκανε καὶ ὁ Ἄγρας γιὰ τὸ μοναδικὸ περίστροφο ποὺ ἔφερε. 

Στὴ συνέχεια ὅμως ὁ Κασάπτσε ἄρχισε νὰ κατηγορῇ τὸν Ἄγρα γιὰ συνεργασία μὲ τοὺς Τούρκους καὶ νὰ βρίζῃ τὴν ἑλληνικὴ φυλή. Συγχρόνως μετὰ ἀπὸ προκαθορισμένο σύνθημα, οἱ ἄνδρες του συνέλαβαν τὸν Ἄγρα καὶ τοὺς συνοδούς του καὶ τοὺς ἔδεσαν.

Ὁ Καπετὰν Ἄγρας μὲ τὸ σῶμα του

    Τὶς ἀπογευματινὲς ὧρες τῆς 3ης Ἰουνίου 1907 οἱ κομιτατζῆδες ἀπελευθέρωσαν τοὺς ὑπολοίπους καὶ κράτησαν μόνο τὸν Ἄγρα καὶ τὸν Μίγγα, τους διαπόμπευσαν ὡς δῆθεν αἰχμάλωτους, δεμένους καὶ ξυπόλυτους, στὰ χωριὰ τῆς περιοχῆς, μὲ σκοπὸ νὰ ἀναπτερώσουν τὸ ἠθικὸ τῶν τρομοκρατημένων ὁπαδών τῶν κομιτατζήδων. 

    Τελικὰ μεταφέρθηκαν στὸ Τέχοβο (Καρυδιά), ὅπου τὴ νύκτα τῆς 7ης Ἰουνίου 1907 τοὺς κρέμασαν ἀπὸ μία ψηλὴ καρυδιά, μεταξὺ Τεχόβου καὶ Βλαδόβου (Ἄγρα). 

Βιβλιογραφία 

Ὁ Μακεδονικὸς Ἀγώνας στὴν Κεντρικὴ Μακεδονία. Ὁ μαρτυρικὸς θάνατος τοῦ Ἀνθυπολοχαγοῦ Τέλλου Ἀγαπηνοῦ (Ἄγρα) τὸ καλοκαίρι τοῦ 1907 [περιέχεται στο] ΧΡΟΝΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Ν. ΗΜΑΘΙΑΣ τχ.1 (Ἀπρίλιος – Ἰούνιος 2008) σ.5

Ο ΜΕΣΣΗΝΙΟΣ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΣ ΚΑΠΕΤΑΝ ΑΓΡΑΣ: ΑΓΝΩΣΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ την καταγωγή και τη θυσία του. Ἀθανασίου Ἰ. Τερζάκη http://clubs.pathfinder.gr/istoria/1330831

Φωτογραφίες: http://www.imma.edu.gr/imma/dbs/Artifacts/index.html?lq=%CE%91%CE%B3%CE%B1%CF%80%CE%B7%CE%BD%CF%8C%CF%82

http://www.imma.edu.gr/imma/dbs/Artifacts/index.html?start=0&lq=58406&show=1