Ὁ χωματόδρομος μοιάζει σὰν κάποιος νὰ τὸν ἔχῃ φυτέψῃ μὲ πέτρες καὶ ἡ δύναμη τοῦ νεροῦ εἶναι χαραγμένη πάνω στὰ νεροφαγώματα ποὺ συναντᾶμε στὴ διαδρομή μας… Σταματᾶμε μπροστὰ σὲ ἕνα ἐγκαταλειμμένο κτίριο· παλιὸ τσιμέντο ἔδινε τὶς βάσεις στήριξης στὴν ὄμορφα πελεκημένη πέτρα. Τὸ Σανατόριο, ὅπως τὸ λένε οἱ ντόπιοι.
Ἡ βλάστηση προκαλεῖ τὸ μάτι. Ὀργιαστικὴ. Ὀξιὲς καὶ ἔλατα καλύπτουν τὸ μέρος. Οἱ κισσοὶ ἀναρριχῶνται σὲ δέντρα καὶ τοίχους δημιουργῶντας πέπλα σὲ ἀποχρώσεις τοῦ πράσινου.
Τὸ κτήριο εἶναι μεγάλο, διώροφο μὲ ἀξιόλογη ἀρχιτεκτονικὴ. Εἶναι κτισμένο μὲ λευκὴ πέτρα. Στὴν πρόσοψή του ἔχει ἀνοίγματα – παράθυρα καὶ μεγάλη βεράντα σὲ ὅλο τὸ μῆκος της. Τὸ κτίριο αὐτό κτίστηκε περίπου τὸ 1932 μὲ σκοπὸ νὰ ἀντιμετωπιστοῦν λοιμώδη νοσήματα, ὄπως ἡ φυματίωση. Ἡ ἐξαιρετικὴ τοποθεσία, ὕψωμα καὶ μέσα στὸ δάσος, θεωρήθηκε κατάλληλη γιὰ τὴν ἀνέγερση τοῦ σανατορίου.
Δυστυχῶς ὄμως ποτὲ δὲν ὁλοκληρώθηκε ἡ οἰκοδόμησή του. Μένει ἕνα κουφάρι ποὺ περιμένει χρόνια τώρα νὰ ζωντανέψει. Τὰ ἐρειπωμένα κτίρια πάντα δημιουργοῦν ἕνα δέος καὶ ἕνα φόβο στὸν ἐπισκέπτη. Εἶναι τὸ ἄγνωστο ποὺ μπορεῖ νὰ συναντήσῃ. Τὸ σανατόριο δημιουργεῖ αὐτὸ τὸ συναίσθημα μὲ τὸ μέγεθός του καὶ τὴν ἐγκατάλειψή του.
Πολλὲς σκέψεις γεννιοῦνται σχετικὰ μὲ τὴν πιθανὴ μελλοντικὴ χρήση του. Ὁ καθένας μπορεῖ νὰ σκεφτῇ καὶ κάτι διαφορετικό, ὅπως συνεδριακὸ κέντρο, κέντρο περιβαλλοντικῆς εὐαισθητοποίησης, πολυχῶρος ποὺ θὰ φιλοξενῇ ἐκθέσεις ἢ πολιτιστικοὺς συλλόγους τῆς εὐρύτερης περιοχῆς τοῦ Κάτω Νευροκοπίου, μουσεῖο πετρωμάτων καὶ ὀρυκτῶν ἢ ἀγροτικῆς οἰκονομίας μὲ ἐκπαιδευτικὰ προγράμματα κ.ἄ.
Τὸ ὕψωμα στὸ ὁποῖο βρίσκεται τὸ σανατόριο χωρίζει τὸ Γρανίτη ἀπὸ τὸ λεκανοπέδιο τοῦ Νευροκοπίου.
ΤΟ ΣΤΟΙΧΕΙΩΜΕΝΟ ΣΑΝΑΤΟΡΙΟ
Του Βασίλη Γ. Χατζηθεοδωρίδη Μ.Α.Παιδαγωγού-συγγραφέα
Ο Γρανίτης, το παλιό Γιούρετζικ, βρίσκεται στο δρόμο Δράμας Κ. Νευροκοπίου σε απόσταση 28 χιλιομέτρων και υψόμετρο 760 μ. Ο πληθυσμός του οικισμού παρουσίασε τις παρακάτω διακυμάνσεις: 1913=481 κ., 1920=387 κ., 1928=573 κ., 1940=577 κ., 1951=193 κ., 1961=182 κ., 1971=103 κ., 1981= 88 κ., 2001=120 κ., 2001=102 κ.
«Το εξαίρετον κλίμα και τα δροσερά και ωφέλιμα εις την υγείαν νερά του καθιστούν το χωρίον τούτο τόπον διαμονής υπερεκατόν οικογενειών και αναρρωννυόντων ασθενών. Εκτίσθησαν μάλιστα και επαύλεις τινές Δραμινών. Πληθυσμός 300 κάτ. (56 οικογ.)».
Οι κάτοικοι είναι πρόσφυγες και προέρχονται κυρίως από την Καπαδοκία. Η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ) λειτούργησε στο χωριό, κατά τη δεκαετίας του 1930 ταπητουργείο, λόγω των άριστων ταπητουργών του. Ήταν το μοναδικό χωριό του νομού στο οποίο δεν έγινε καπνοκαλλιέργεια.
Διέθετε αξιόλογη κτηνοτροφία 1.200 αιγοπροβάτων και 65 μεγάλων ζώων το 1927.
Βορειότερα και σε υψόμετρο 805 μ. εμφανίζεται οικισμός με 9 κατοίκους το 1951. Στην πραγματικότητα εκεί φιλοξενήθηκαν κατά περιόδους μόνο στρατιωτικές ομάδες με μεγαλύτερη τη μονάδα λόχου. Για σανατόριο όμως γινόταν λόγος από το 1923 μέχρι και τη δεκαετία του 1950.
Το 1923 επί δημαρχίας του αείμνηστου Θεόφιλου Αθανασιάδη, που εκτελέστηκε από τους Βουλγάρους το 1941, πραγματοποιήθηκε στη Δράμα το πρώτο συνέδριο για την ίδρυση φθισιατρείου στο Γρανίτη, με τη συμμετοχή όλων των προέδρων κοινοτήτων του νομού και Πρόεδρο το Δήμαρχο Δράμας.
Η απόφαση ήταν ομόφωνη μια και την ανάγκη αυτή επέβαλαν οι υγειονομικές συνθήκες της εποχής. Η φυματίωση, μια μεταδοτική ασθένεια των πνευμόνων αποδεκάτιζε κατά προτίμηση τον πεδινό πληθυσμό της χώρας. Το μοναδικό Φθισιατρείο του Ασβεστοχωρίου Θεσσαλονίκης ήταν αδύνατο να δεχθεί το πλήθος των ασθενών που το πολιορκούσαν ασφυκτικά.
Η ανάγκη θεραπείας επέβαλε δια νόμου το 1929 εισφορά 4% επί των ετήσιων εσόδων των δήμων και των κοινοτήτων στους νομούς Δράμας, Καβάλας Ξάνθης, Κομοτηνής και Αλεξανδρούπολης τα οποία θα προορίζονταν για την ανέγερση Φθισιατρείου στο Γρανίτη (Γκιούρετζικ). Το μέτρο όμως εφαρμόστηκε μόνο στους νομούς Δράμας και Ξάνθης και εν μέρει στο νομό Καβάλας. Οι άλλοι νομοί επικαλέστηκαν οικονομικούς λόγους. Αναμφίβολα όμως η απόσταση του Γρανίτη από τους δυο άλλους νομούς, αποτελούσε βασική αιτία της απροθυμίας συμμετοχής τους στη σχετική δαπάνη.
Το Φεβρουάριο του 1929 διατίθενται από το κράτος 30.000.000 δραχμές για την ανέγερση σανατορίου και ο Νόμος της 29.5.1929 αφορούσε την ίδρυση του Σανατορίου Γκιούρετζικ όπου προβλέπονταν:
1) κρατικοί πόροι 500.000 δραχμές το χρόνο,
2) συνεισφορά της Γενικής Διοίκησης Θράκης, μέσω επιχορήγησης των δήμων και κοινοτήτων της, ανάλογα με τον πληθυσμό και τον προϋπολογισμό εσόδων τους,
3) δωρεές και κληροδοτήματα και
4) είσπραξη φόρου ενός λεπτού της δραχμής για κάθε οκά εξαγόμενων προϊόντων.
Στις 4.4.1929 σύσκεψη των δημάρχων των παραπάνω νομών στην Κομοτηνή, ασχολείται με τον ορισμό των πόρων ανέγερσης και συντήρησης του Σανατορίου. Ανακοινώθηκε από το Γενικό Διοικητή Ανατολικής Μακεδονίας –Θράκης ότι η συνολική δαπάνη κατασκευής επρόκειτο να ανέλθει στο ποσό των 300.000.000 δραχμών. Το κτήριο θα ήταν ένα από τα μεγαλύτερα του είδους και θα κατασκευαζόταν σε έκταση 400 περίπου στρεμμάτων. Θα περιλάμβανε νοσοκομειακά και θεραπευτικά κτήρια, καθώς και ανάλογα οικήματα διαμονής ασθενών.
Πόροι του θα ήταν εκτός από την ετήσια κρατική επιχορήγηση των 500.000 δραχμών το χρόνο και εισφορά 4% πάνω στα ετήσια τακτικά έσοδα των δήμων και κοινοτήτων των νομών Δράμας, Καβάλας, Ροδόπης και Έβρου.
Το καλοκαίρι του 1929 οι δήμαρχοι των ίδιων νομών συνήλθαν στην έδρα Διοικήσεως Αν. Μακεδονίας –Θράκης, την Κομοτηνή, από την οποία απουσίαζε ο Δήμαρχος Δράμας Γρ. Παζιώνης, λόγω κωλύματος. Αποφασίστηκε αντί της ιδρύσεως του Σανατορίου Γρανίτη, η ανέγερση Αντιφυματικών Ιατρείων στις έδρες των ενδιαφερομένων νομών. Η απόφαση κοινοποιήθηκε και στο Δήμαρχο Δράμας, ο οποίος διαμαρτυρήθηκε προς το Υπουργείο Υγιεινής.
Στις αρχές Σεπτεμβρίου 1929 επαναλήφθηκε με εντολή του Υπουργείου σύσκεψη στην Κομοτηνή υπό την προεδρία του Γενικού Διοικητή Κακουλίδη, με το ίδιο θέμα.
Τη Διοικητική Επιτροπή με αρμοδιότητες Διοικ. Συμβουλίου αποτελούσαν:
- ο Γενικός Διοικητής Θράκης ως Πρόεδρος,
- οι δήμαρχοι Δράμας, Καβάλας, Ξάνθης, Κομοτηνής και Αλεξανδρούπολης
- ο Τμηματάρχης Δημοσίων Έργων της Γ. Δ. Θράκης,
- ο Διευθυντής Υγιεινής της Γ. Δ. Θράκης και
- ένας ιατρός του Ιατρικού Συλλόγου Κομοτηνής.
Και ενώ αποφασίστηκε να συνέλθει το Σώμα άλλες δυο φορές (τον Οκτώβριο του 1929 και στις 27.5. 1930), καταγράφηκαν στη συνέχεια της συνεδρίασης στα πρακτικά οι παρακάτω αντιρρήσεις:
1 ) Ο Δήμαρχος Καβάλας διαφώνησε με την εισφορά του ενός λεπτού της δραχμής, διότι ήδη επιβαρυνόταν ο Δήμος του με 4% επί του Προϋπολογισμού του για την ανέγερση του θεραπευτηρίου (σανατόριο) «ΕΛΠΙΣ».
2) Ο Δήμαρχος Κομοτηνής για τους λόγους που θα επικαλεστεί παρακάτω ο εκπρόσωπος του Ιατρικού Συλλόγου,
3) ο Δήμαρχος Ξάνθης προτείνει κράτηση 1και ½ % επί των εσόδων των δήμων της Γεν. Διοίκησης,
4) Ο ιατρός του Ιατρικού Συλλόγου Κομοτηνής τάχθηκε υπέρ της ίδρυσης και ενίσχυσης αντιφυματικών κέντρων στις έδρες των νομών και
5) με την τελευταία άποψη τάχθηκε και ο Διευθυντής -Τμηματάρχης του Υπουργείου Δημοσίων Έργων.
Η συνεδρίαση που ακολούθησε στην ίδια πόλη υπό την Προεδρία του Γενικού Διοικητή μετά από λίγο κατέληξε με ψήφους έξι υπέρ και έξι κατά, αντικατέστησε της λύση του Σανατορίου με την ίδρυση αντιφυματικών ιατρείων στις έδρες των ενδιαφερομένων νομών. Η απόφαση ανατράπηκε και συνεχίστηκαν οι διαδικασίες προώθησης για υλοποίησης του αρχικού στόχου.
Τον Αύγουστο 1930 Συγκεντρώθηκαν 2.000.000 δραχμές, ενώ υπολογίστηκε ότι το έργο θα στοίχιζε περίπου 50.000.000 δραχμές συνολικά.
Σε σύσκεψη στις 4.6.1931 των δημάρχων Αν. Μακεδονίας –Θράκης στην Κομοτηνή, αποφασίστηκε η εντατικοποίηση της προσπάθειας με παράκληση προς το Υπουργείο να διατάξει την έναρξη των εργασιών ανέγερσης των κτηρίων.
Κατά την επίσκεψη του Νομάρχη Δράμας, του Δημάρχου και του Αρχιτέκτονα μηχανικού Φωτιάδη στο Γρανίτη στις 19.6.1931 ορίστηκε ο χώρος ανέγερσης του σανατορίου.
Το καλοκαίρι του 1931 το Γκιούρετζικ συγκέντρωσε πολλούς παραθεριστές. Μεγάλος αριθμός προέρχεται από την Καβάλα.
Φαίνεται ότι το υψόμετρο του Γκιούρετζικ απασχολεί το Υπουργείο Υγιεινής. Ο Δήμαρχος με μέλη της τεχνικής υπηρεσίας του Δήμου επισκέφθηκαν το χώρο.
Όμως ούτε το καλοκαίρι, ούτε το χειμώνα του 1931 έφτασαν στη Νομαρχία ή το Δήμο Δράμας τοπογραφικά διαγράμματα ή σχετικά αρχιτεκτονικά σχέδια.
Οι διαμαρτυρίες των κατοίκων της Αν. Μακεδονίας-Θράκης που μαστίζονται από τη φυματίωση το μόνο που πετυχαίνουν είναι να πολλαπλασιάζονται και να μεγαλώνουν το μαρτύριο της κοινωνίας που προσπαθεί να συνέλθει από το δράμα του ξεριζωμού των προσφύγων. Ακόμη υπάρχουν χιλιάδες οικογένειες σε εντελώς ανθυγιεινά παραπήγματα, στάβλους και αποθήκες, που επιτείνουν τη διάδοση της μεταδοτικής ασθένειας.
Από τα αρχαιότατα χρόνια η αντιμετώπιση της γνωστής στους Έλληνες «φθίσις» αντιμετωπίζονταν με την αποστολή των ασθενών σε ψηλά και ξηρά τοπία. Ο Ιπποκράτης π.χ. συνιστούσε για θεραπεία διαμονή στον Όλυμπο και ο Γαληνός στις Ταβίες της Ιταλίας. Παρόμοια ήταν η αντιμετώπιση της μεταδοτικής νόσου και από τον Άντυλλο, τον Ορειβάσιο και τον Αέτιο.
Το 1939 εγκαινιάστηκε ο σκελετός του 1ου ορόφου του σανατορίου στο Γρανίτη. Ο τεράστιος τσιμεντένιος σκελετός με υπόγειο και πρώτο όροφο που κατασκευάστηκε λίγο πριν από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αντί να περιθάλψει φυματικούς δέχτηκε με το πέρασμα του χρόνου σπόρους δέντρων του δάσους που φύτρωσαν και βλάστησαν στην τσιμεντένια επιφάνειά του. Το κτήριο δεν αποπερατώθηκε. Παραμένει εκεί στοιχειωμένο.
Ο Γρανίτης όμως με τους ελάχιστους κατοίκους, την εύκολη πρόσβαση, το θαυμάσιο κλίμα και τα δυο σύγχρονα ξενοδοχεία, για άνετη και αξιοπρεπή διαμονή, παραμένει επίλεκτος προορισμός τους φίλους της φύσης και των ταξιδιών σε όλες τις εποχές του έτους. (Εφημερίδα «Θάρρος» Δράμας, 4.4.1929, Θεόφιλος Δ. Αθανασιάδης, Ημερολόγιον Ανατ. Μακεδονίας & Θράκης 1931, έτος Α΄, Δράμα, σελ. 57, Εγκυκλοπαίδεια Χάρη Πάτση.)
Πληροφορίες - Ἱστορικὰ στοιχεῖα:
Πρωϊνὸς Τύπος Δράμας, www.proinos-typos.gr
Γρανίτης Δράμας, www.mountainrunning.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου