Διάγραμμα τῆς λίμνης Κωπαΐδος μὲ τῶν παρ' αὐτὴ λιμνῶν καὶ τῶν πέριξ, Σχινᾶς, Νικόλαος Θ., 1883 κλὶκ στὸ χάρτη γιὰ μεγέθυνση
Ὁ Νικόλαος Θ. Σχινᾶς, ἀξιωματικός τοῦ Μηχανικοῦ, περιόδευσε στὴ Θεσσαλία, Ἤπειρο καὶ Μακεδονία καὶ οἱ πληροφορίες, ποὺ συνέλεξε, ἐκδόθηκαν στὴν Ἀθήνα, σὲ 4 τόμους (1886-1897) μὲ δαπάνη τοῦ Ὑπουργείου τῶν Στρατιωτικῶν (ἡ περιοδεία του στὴν Ἤπειρο ἐκδόθηκε στὴν Ἀθήνα τὸ 1897 ἀπὸ τὸ τυπογραφεῖο τοῦ Ὑπουργείου τῶν Στρατιωτικῶν μὲ τίτλο «Ὁδοιπορικὸν Ἠπείρου»). Τὸ ἔργο ἔχει συνταχθεῖ μὲ τὴ μορφὴ σημειώσεων γιὰ στρατιωτικούς σκοπούς.
Τὸ δεύτερο μισὸ τοῦ 19ου αἰώνα παρουσιάζει ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον γιὰ τὴν ἱστορικὴ πορεία τῆς σύγχρονης Ἑλλάδας, καθώς ἀποτελεῖ τὴν ἀπαρχή τῶν προσπαθειῶν γιὰ ἐδραίωση καὶ ἐξέλιξη στὴ συνέχεια τῶν θεσμῶν καὶ δομῶν τοῦ νεοσύστατου κράτους. Ἰδιαίτερα, μάλιστα, κατὰ τὸ τελευταῖο τέταρτο τοῦ 19ου αἰώνα ἡ ἑλληνική κυβέρνηση ἔχοντας ὡς δεδομένο τὶς πολιτικὲς καὶ στρατιωτικὲς ἐξελίξεις στὸ χῶρο τῆς Βαλκανικῆς, καθώς καὶ τὴ διαφαινόμενη παρακμὴ τῆς Ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας, ἀρχίζει σταδιακὰ νὰ προσανατολίζεται, ἔμπρακτα πλέον, πρὸς τὴν κατεύθυνση τῆς διεύρυνσης τῶν γεωγραφικῶν της ὀρίων, θέτοντας παράλληλα ὥς στόχο τὴν οὕτως ἢ ἄλλως μεταεπαναστατικὴ ἀπαίτηση τοῦ ἑλληνισμοῦ γιὰ ἀπελευθέρωση ὅσο τὸ δυνατὸ περισσότερων ἀλύτρωτων περιοχῶν.
Θὰ μπορούσαμε νὰ ὑποστηρίξουμε ὅτι κατὰ τὴ διάρκεια ὁλόκληρου τοῦ τελευταίου τέταρτου τοῦ 19ου αἰῶνος ἡ ἐλεύθερη Ἑλλάδα εἶχε θέσει ὡς μία ἀπὸ τὶς βασικότερες προτεραιότητές της, τὴν προετοιμασία της γιὰ πόλεμο μὲ τὴν Ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία. Πρὸς τὴν κατεύθυνση αὐτὴ ὁ ἑλληνικὸς στρατὸς κατέβαλλε προσπάθειες γιὰ τὴ δημιουργία ἐτοιμοπόλεμων μονάδων, ἀναπτύσσοντας καὶ στελεχώνοντας μὲ ἰκανούς ἀξιωματικούς τὰ ἢδη ὑπάρχοντα σώματα, ἀλλὰ καὶ δημιουργώντας νέα ἐπικουρικὰ τμήματα.
Ἐπίσης, τὸ Ὑπουργεῖο τῶν Στρατιωτικῶν τῆς Ἑλλάδας προσανατολιζόταν παράλληλα πρὸς τὴν ἐξεύρεση κατάλληλων καὶ ἒμπιστων ἀτόμων, τὰ ὁποῖα θὰ ἐπισκέπτονταν τὶς περιοχὲς, ποὺ ἐπεδίωκε νὰ καταλάβῃ ὁ ἑλληνικὸς στρατὸς, ἀναλαμβάνοντας ρόλο κατασκόπων, προκειμένου νὰ καταγράψουν τὶς συνθῆκες, τὶς δομές καὶ ἄλλες σχετικὲς πληροφορίες, ὥστε ὁ ἑλληνικὸς στρατὸς νὰ γνωρίζῃ τὰ δεδομένα, ποὺ θὰ ἀντιμετώπιζε σὲ ἐνδεχόμενη προέλασή του σὲ ἐχθρικὰ ἐδάφη.
Ἕνας ἀπὸ τοὺς ἐντεταλμένους «κατασκόπους» τοῦ Ὑπουργείου τῶν Στρατιωτικῶν κατὰ τὴν περίοδο αὐτή, ὑπῆρξε καὶ ὁ Νικόλαος Θ. Σχινᾶς.
Ὁ Σχινᾶς, στὰ μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ 1880, περιοδεύει μὲ ἐντολὴ τοῦ Ὑπουργοῦ τῶν Στρατιωτικῶν σὲ περιοχὲς τῆς ὀροθετικῆς γραμμῆς Θεσσαλίας καὶ σὲ ὁλόκληρη σχεδὸν τὴν ἐπικράτεια τῆς Μακεδονίας, ἐνώ ἀργότερα, κατὰ τὸ 1897, στὴν ἐπικράτεια τῆς Ἠπείρου, καταγράφοντας τὶς πόλεις, τὰ χωριὰ, τοὺς οἰκισμούς, τοὺς ὁδοιπορικοὺς σταθμούς (χάνια), τὴν ἐθνολογική, οἰκονομική, γεωφυσικὴ κατάσταση, ποὺ συναντοῦσε κατὰ τὴ διάρκεια τῆς περιοδείας του, καθώς καὶ ἄλλες ἐνδιαφέρουσες, κατὰ τὴν κρίση, του πληροφορίες.
Ἰδιαίτερη βαρύτητα στὶς περιγραφές του δίνεται στὴν καταγραφὴ στρατιωτικῶν πληροφοριῶν (π.χ. στρατιωτικοὶ σταθμοί, περιοχὲς μὲ δυνατότητες ἀσφαλούς ἀνάπαυσης καὶ τροφοδοσίας, τόποι μὲ ἰδιαίτερη στρατηγικὴ σημασία).
Ἡ δυνατότητα ἀξιοποίησης τοῦ τοπικοῦ ἀνθρώπινου δυναμικοῦ, σὲ ἐνδεχόμενη ἀπόπειρα τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ γιὰ ἔνοπλη δράση στὶς ὑπόδουλες περιοχές, ἀποτελεῖ ἕνα ἀκόμη ἀπὸ τὰ ἐνδιαφέροντα σημεῖα τῶν καταγραφῶν του.
Χαρακτηριστική, εἶναι ἡ ἀναφορά του στοὺς «μάχιμους καὶ ἄλκιμους βλαχοποιμένες» τοῦ Σελίου.
Παρὰ τὴν πολυδιάστατη σπουδαιότητα τοῦ ἔργου τοῦ Σχινᾶ, θὰ πρέπῃ νὰ παρατηρήσουμε ὅτι, στὸ σύνολό του σχεδόν, χαρακτηρίζεται ἀπὸ ἔλλειψη ἀξιόπιστων πληροφοριῶν, κυρίως μάλιστα σὲ ὅ,τι ἀφορᾶ ποσοτικά καὶ ἀριθμητικὰ στοιχεῖα (π.χ. πληθυσμὸς περιοχῶν, γεωγραφικὲς ἀποστάσεις καὶ λοιπὲς ποσοτικὲς πληροφορίες).
Ἡ καταγραφὴ τῶν πληθυσμῶν τῶν διαφόρων οἰκισμῶν γίνεται, συνήθως, κατὰ προσέγγιση, ἡ μέτρηση γεωγραφικῶν ἀποστάσεων μὲ κριτήριο τὴ χρονικὴ διάρκεια ποὺ ἀπαιτεῖται γιὰ τὴ μετάβαση ἀπὸ ἕνα τόπο σὲ ἄλλο κ.λ.π.
Κατὰ τὴν ἄποψή μας, τὸ γεγονὸς αὐτὸ ὀφείλεται, κυρίως, στοὺς παρακάτω λόγους:
- Ἡ ἀποστολή του δὲν ἀποσκοποῦσε στὴν παροχὴ λεπτομερειῶν, ἀλλὰ στὴ συνοπτικὴ καὶ κατὰ τὸ δυνατὸ περιεκτικότερη, πρὸς ὄφελος τοῦ στρατοῦ, περιγραφή,
- ὡς ἐντεταλμένος περιηγητής – κατάσκοπος τοῦ Ὑπουργείου τῶν Στρατιωτικῶν τῆς Ἑλλάδας, προφανῶς, δὲ διέθετε κατὰ τὴ διάρκεια τῆς περιοδείας του τὸν ἀπαιτούμενο ἐξοπλισμό (ὄργανα μέτρησης ἀποστάσεων, στρατιωτικοὺς χάρτες, κ.λ.π.), προκειμένου νὰ διασφαλίσῃ μυστικὴ τὴν ἰδιότητά του σὲ ἐνδεχόμενους ἐλέγχους τῶν ὀθωμανικῶν ἀρχῶν.
Οἱ πληροφορίες ποὺ συνέλεξε κατὰ τὴν περιοδεία του στὴ γραμμὴ Θεσσαλίας καὶ στὴ Μακεδονία ἐκδόθηκαν στὴν Ἀθήνα, σὲ τέσσερις τόμους, κατὰ τὰ ἔτη 1886 καὶ 1887, ἀπὸ τὸ τυπογραφεῖο «Messager d’ Athenes», μὲ τίτλο «Ὁδιπορικαί Σημειώσεις: Μακεδονίας, Ἠπείρου, Νέας Ὀροθετικῆς Γραμμῆς καὶ Θεσσαλίας» μὲ δαπάνη τοῦ Ὑπουργείου τῶν Στρατιωτικῶν, ἐνώ ἡ περιοδεία του στὴν Ἤπειρο ἐκδόθηκε στὴν Ἁθήνα τὸ 1897 ἀπὸ τὸ τυπογραφεῖο τοῦ Ὑπουργείου τῶν Στρατιωτικῶν μὲ τίτλο «Ὁδοιπορικόν Ἠπείρου».
Ἐκτὸς ἀπὸ τὶς καθαρὰ στρατιωτικοῦ ἐνδιαφέροντος πληροφορίες, ὁ Σχινᾶς, σὲ ὀρισμένες περιπτώσεις, συνέλεξε καὶ ὀρισμένα στοιχεῖα γιὰ ἱστορικὰ θέματα τῶν περιοχῶν τῆς περιοδείας του. Ἐνδεικτικὸ εἶναι τὸ παράδειγμα τῆς παράθεσης τοῦ «χρονικοῦ» τῆς ἐπανάστασης τοῦ 1822 στὴν περιοχὴ καὶ τὴν καταστροφὴ τὴς Νάουσας καὶ τῶν οἰκισμῶν τῆς ἐπαρχίας, ἀπόσπασμα τοῦ ὁποίου παραθέτουμε αὐτούσιο στὴ συνέχεια, λόγῳ τοῦ ἰδιαίτερου ἐνδιαφέροντος ποὺ παρουσιάζει.
«(…)Μολονότι ἐν τῇ Ναούσῃ ἐδολοφονήθῃ περὶ τὰ μέσα τοῦ 1820 τὴ συνεργεία τοῦ προύχοντος Ζαφειράκη ὁ διαβαίνων ὑπασπιστής τοῦ Ἀλ.Ὑψηλάντου καὶ ἀπόστολος τῆς Φιλικῆς ἐταιρείας Δημήτριος Ὑπατρος, μολαταῦτα ἡ πόλις αὒτη ὑπὸ τὴν ἀρχηγίαν τοῦ ἀνωτέρω Ζαφειράκη, τοῦ Καρατάσσου καὶ τοῦ Ἀγγελῆ Γάτσου ἐπανέστησε τὸν Μάρτιον τοῦ 1822 καὶ ἀποκρούσασα ἐφόδους τοῦ Κεχαγιᾶ – βέη, ὑπέστη ὑπὸ τοῦ ἀγρίου Ἀβδούλ – Αμπούδ στενὴν πολιορκίαν ἀπὸ τῆς 21 Μαρτίου καθ’ ἣν ἀπέκρουσεν ὀκτώ ἀλλεπαλλήλους ἐφόδους.Ἀλλὰ τὴν 6 Ἀπριλίου διὰ τῆς πύλης Ἁγίου Γεωργίου εἰσῆλθον οἱ Ὀθωμανοί πυρί καὶ σιδήρω τὰ πάντα παραδιδόντες, καὶ τῶν κατοίκων ἂλλους μὲν ἒσφαζον, ἂλλους δε δεσμίους μετὰ τῶν γυναικῶν καὶ τῶν παίδων ἣθροιζον, τινές δε τῶν γυναικῶν προτιμῶσαι τῆς ἀτιμίας τὸν θάνατον ἐρρίφθησαν μετὰ τῶν τέκνων αὐτῶν ἀπὸ τοῦ καταρράκτου τοῦ ποταμοῦ Ἀραπίτσας Μαυρονέρι.Τὴν θηριωδίαν ὃμως τῶν Τούρκων συνεπλήρωσαν οἱ παρακολουθήσαντες 600 τόν αἰμοχαρή (καίτοι ἐκ χριστιανῶν τῆς Γεωργίας καταγόμενον) Αβδούλ – Αμπούδ δείλαιοι Ἰουδαῖοι, οἲτινες τοὺς συρομένους δεσμίους αἰχμαλώτους πλήττοντες διὰ ροπάλων κατὰ πρόσωπον ἐνεπήγνυον τὸ φάσγανον εἰς τὸν λαιμόν ἢ τὸ στῆθος, τὰς δὲ ἀτυχεῖς μητέρας κρεμῶντες ἀπὸ δένδρων ἔκαιον ὑπ’ αὐτὰς τὰ τέκνα των διὰ φλογῶν τῶν ὁποίων καὶ αὕται τὸν θάνατον εὔρισκον.Εἰς ἐπίμετρον δε πάντων τοῦτων ἐπήρχοντο καὶ αἱ ὑπὸ τῶν θηρίων τῆς Ἀσίας διαπραττόμεναι βεβηλώσεις, ἀτιμώσεις καὶ τὰ παρόμοια.»
Ὁ ἄτυχος πόλεμος τοῦ 1897, δυστυχῶς, δὲν ἔδωσε τὴ δυνατότητα ἀξιοποίησης τῶν ὀδοιπορικῶν σημειώσεων τοῦ Σχινᾶ ἀπὸ τὸν ἑλληνικό στρατό. Ἐντούτοις, εἶναι σχεδὸν βέβαιο ὅτι οἱ πληροφορίες του ἔπαιξαν κάποιο ρόλο στὴ μετέπειτα δράση ἔνοπλων ἑλληνικῶν σωμάτων σἐ περιοχές, κυρίως της Μακεδονίας, κατὰ τὴν περίοδο τῆς ἔνοπλης φάσης τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος, ἀλλὰ καὶ κατὰ τὴ νικηφόρα, πλέον, διέλευση τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ ἀπὸ αὐτὲς μὲ τοὺς Βαλκανικοὺς πολέμους τοῦ 1912 – 1913.
Ὁ Νικόλαος Θ. Σχινᾶς, κατὰ τὸ διάστημα 1886–1887 διετέλεσε Ταγματάρχης τοῦ Μηχανικοῦ στὸ Ἐπιτελικὸ Γραφεῖο τοῦ Ὑπουργείου τῶν Στρατιωτικῶν, Τχης ΜΧ στὸ Ἐπιτελεῖο τοῦ Τρίτου Ἀρχηγείου, Διοικητής τοῦ Β΄ Τάγματος τοῦ Μηχανικοῦ, ἐνώ στὰ 1897 εἶχε ἤδη προαχθεῖ στὸ βαθμὸ τοῦ Ἀντισυνταγματάρχη ΜΧ. Τὴν ἴδια περίοδο ἐκλέχθηκε Βουλευτής Βόλου.
Βιβλιογραφία -ΧΡΟΝΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Ν.ΗΜΑΘΙΑΣ
Ἰουλιος - Αὐγουστος - Σεπτεμβριος 2009
Ἂρθρο τοῦ Ἀθανασίου Γ. Βουδούρη, Προέδρου Δ.Σ. Ε.Μ.Ι.Π.Η.
-anemi.lib.uoc.gr
-Ὁ χάρτης εἶναι ἀπὸ τὸ βιβλίο "Ὁδοιπορικαί ἀναμνήσεις ἢτοι ὁδοιπορικόν τῆς Ἑλλάδος κατά τε ξηράν καὶ θάλασσαν ἒν ὡ συνδέονται ἡ γεωγραφία μετὰ τῆς ἱστορίας καὶ μυθολογίας ἒτι".Σχινᾶς, Νικόλαος Θ., 1883
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου