1436, Pero Tafur
Ὁ Pero Tafur γεννήθηκε πιθανῶς στὴν Κόρδοβα τῆς Ἰσπανίας περὶ τὸ 1410 καὶ πέθανε περὶ τὸ 1484. Εἶναι γνωστὸς ἀπὸ τὸ μεγάλο ταξίδι του στὴν Ἐγγῦς Ἀνατολή, τὴν Κωνσταντινούπολη καὶ τὴν Εὐρώπη, τὸ ὁποῖο πραγματοποιήθηκε μεταξὺ Δεκεμβρίου 1435 καὶ Ιανουαρίου 1438 γιὰ λόγους –τουλάχιστον κατ’ ἐπίφαση– ἀποκλειστικῶς περιηγητικούς.
Στὶς 17 Μαΐου 1436 ἀπέπλευσε ἀπὸ τὴ Βενετία μὲ προορισμὸ τοὺς Ἁγίους Τόπους.
Στὶς 29 Ὀκτωβρίου τοῦ 1437 βρισκόταν στὴ Ρόδο, ἀφού εἶχε ἤδη περάσει ἀπὸ τὴν Κύπρο καὶ τὴν Αἴγυπτο. Τὸν ἐπόμενο μῆνα ἐπισκέφθηκε τὴν Κωνσταντινούπολη. Ἐκεῖ ἔγινε δεκτὸς ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα Ἰωάννη Η΄ Παλαιολόγο. Μετὰ ἀπὸ μία περιπλάνηση στὴν περιοχὴ τοῦ Ἑλλησπόντου ξεκίνησε γιὰ τὴ Βενετία, ὅπου ἔφτασε στὶς 22 Μαΐου 1438. Πέρασε ἀπὸ τὸ Ἅγιο Ὄρος λίγο καιρὸ πρὶν ἀπὸ αὐτὴ τὴ χρονολογία.
Τὸ κείμενο τῶν ἀφηγήσεων τοῦ Tafur διασώθηκε σὲ ἀντίγραφο τοῦ χειρογράφου του, τὸ ὁποῖο πρέπει νὰ γράφτηκε στὶς αρχές τοῦ 18ου αἰ. Τὰ φιλολογικὰ χαρακτηριστικὰ τοῦ κειμένου παραπέμπουν εὐθέως στὰ μέσα τοῦ 15ου αἰ. Ἐκδόθηκε, γιὰ πρώτη φορά, τὸ 1874 στὴ Μαδρίτη, στὴν ἰσπανική γλῶσσα μὲ τὸν τίτλο:
Andanças e Viajes de Pero Tafur por diversas partes del mundo avidos (1435-1439).
Τὸ 1926 μεταφράσθηκε στὴν ἀγγλική, ἀπὸ ὃπου ἒγινε ἡ ἀκόλουθη ἀπόδοση στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα.
Ἐπιλογὴ κειμένου:
[...] Ἔπειτα ἀποπλεύσαμε [ἀπὸ τὴ Μυτιλήνη] καὶ στραφήκαμε πρὸς τὴν Ἑλλάδα, ἀκολουθῶντας τὴ διαδρομὴ πρὸς τὴ Θεσσαλονίκη. Στὴ θάλασσα ὑπάρχει ἕνα πολὺ μεγάλο νησί, τὸ ὁποῖο ὀνομάζεται Ἅγιο Ὄρος καὶ τὸ ὁποῖο ὁ Μεγάλος Σουλτάνος, ὁ πατέρας τοῦ σημερινοῦ, ἐπιχείρησε νὰ καταλάβῃ, ἀλλὰ ἡ πανοῦκλα ἔπεσε στὰ στίφη του. Και ὑποχρεώθηκε νὰ διατάξῃ τὴν ἀποκατάσταση ὅλων τῶν ζημιῶν ποὺ προξένησε καὶ νὰ δοθῇ μέριμνα σὲ ὅσους κατοικοῦσαν ἐκεῖ.Ὁ τόπος διοικεῖται ὡς ἐξῆς: ὑπάρχει ἕνα μοναστήρι στοὺς πρόποδες τοῦ βουνοῦ, ἄλλο ἕνα στὰ μέσα τῆς πλαγιᾶς καὶ ἕνα τρίτο στὴν κορυφή. Ἐκεῖ δὲν δέχονται κανέναν, ἐκτὸς ἂν εἶναι εὐγενής στὴν καταγωγή, ἂν φέρει ὅπλα, ἂν εἶναι γέρος καὶ ἐξασθενημένος ἢ ἂν εἶναι πληγωμένος.Τέτοιοι φθάνουν σὲ αὐτόν τὸν τόπο καὶ γίνονται δεκτοὶ στὸ πρῶτο μοναστήρι. Οἱ μοναχοὶ παρατηροῦν προσεκτικὰ πῶς ζοὺν καί, ἂν ζοῦν σωστά, τότε τοὺς στέλνουν κατ’ ἐπιλογή στὸ μοναστήρι στὴ μέση τῆς πλαγιᾶς.Ἐκεῖ ἐφαρμόζεται ὁ ἴδιος κανόνας καὶ ἂν αποδειχθεῖ ὅτι οἱ φιλοξενούμενοι εἶναι ἄξιοι, τοὺς στέλνουν καὶ πάλι πρὸς τὰ ἐπάνω, στὸ τρίτο καὶ τελευταῖο μοναστήρι. Λέγεται ὅτι ὅσοι κατοικοῦν ἐδῶ εἶναι φημισμένοι γιὰ τὴν ἁγιότητά τους καὶ ὅτι ὁ τόπος εἶναι σπουδαῖο καταφύγιο γιὰ τοὺς προσκυνητὲς καὶ ὅτι δέχεται πολλὲς ἐλεημοσύνες.Ἀλλὰ σὲ ὅσους ἐπισκέπτονται αὐτὸν τὸν τόπο, οἱ μοναχοὶ παρουσιάζουν μόνο τὸ πρῶτο μοναστήρι. Οἱ μοναχοὶ εἶναι ὅλοι Ἓλληνες, τοῦ κλίματος καὶ τοῦ τάγματος τοῦ Ἁγίου Βασιλείου. Δὲν ἀποφεύγουν μόνον τὸ κρέας, ἀλλὰ καὶ ὅλα τὰ ψάρια ποὺ περιέχουν αἶμα.Φύγαμε ἀπὸ ἐκεῖ, ἀφήνοντας στὸ δεξί μας χέρι τὸν Κόλπο τῆς Θεσσαλονίκης. Στὸ τέρμα τοῦ Κόλπου βρίσκεται ἡ πόλη, ποὺ ὲδῶ καὶ λίγο καιρὸ ἔχασαν οἱ Βενετοί. Αὐτὸ συνέβη ὡς ἐξῆς:Ὁ σουλτάνος ἐπιτέθηκε ἐναντίον της μὲ στρατὸ ἀπὸ τὴν ξηρά καὶ μὲ τὰ πλοῖα του ἀπὸ τὴ θάλασσα. Οἱ Βενετοὶ ἐτοίμασαν μεγάλο στόλο, λέγεται ὅμως ὅτι διαβουλεύτηκαν καὶ ἀποφάσισαν νὰ ἐγκαταλείψουν τὴ Θεσσαλονίκη γιὰ δύο λόγους: πρῶτον λόγῳ τῆς ἀδυναμίας τους νὰ ἀντισταθοῦν στὰ στίφη τῶν Τούρκων ἀπὸ τὴν ξηρὰ καὶ δεύτερον λόγῳ τοῦ κόστους ποὺ συνεπαγόταν ἡ ὑπεράσπιση τῆς πόλης.Ἐπιπλέον, τὸ κέρδος τους ἀπὸ τὴν πόλη ἦταν μικρό, διότι τὸ λιμάνι δὲν βόλευε πολὺ στὸ ἐμπόριο, ἄλλωστε οἱ Βενετοὶ καὶ οἱ ἄλλοι Ἰταλοὶ δίνουν μεγαλύτερη σημασία στὸ κέρδος παρὰ στὴν τιμή. Ἔστειλαν τὸν στόλο τους νὰ πολεμήσῃ τοὺς Τούρκους, ἀλλὰ οἱ Τοῦρκοι τὸν κατέστρεψαν καὶ οὔτε ἕνας ἄντρας δὲν σώθηκε. Ἔτσι χάθηκε ἡ πόλη τῆς Θεσσαλονίκης [...].
Παρατηρήσεις:
Οἱ πληροφορίες του γιὰ τὸ Ἅγιο Ὄρος εἶναι κάπως παράδοξες καὶ ἀνακριβεῖς (Ἡ πρώτη ὀθωμανικὴ κατάκτηση τοῦ Ἁγίου Ὄρους πραγματοποιήθηκε στὴν περίοδο 1383-1402. Ἔπειτα ἐπιστράφηκε στοὺς Βυζαντινούς. Παραδόθηκε στὸν Μουράτ Β΄ τὸ 1424). Ὡστόσο, ὁ Tafur εἶχε καὶ κατέγραψε τὴν εἴδηση ὅτι «οἱ μοναχοὶ εἶναι ὅλοι Ἓλληνες». Ἐπίσης, ὅταν τὸ πλοῖο στράφηκε ἀπὸ τὴ Μυτιλήνη πρὸς τὸ Ἅγιο Ὄρος καὶ τὸν Κόλπο τῆς Θεσσαλονίκης, ὁ ταξιδιώτης σημείωσε «στραφήκαμε πρὸς τὴν Ἑλλάδα».
Δὲ γνωρίζουμε ἂν ἀποβιβάσθηκε στὴ Θεσσαλονίκη, ἂν καὶ τὸ πιθανότερο εἶναι ὅτι δὲν τὸ ἔπραξε («…ἀφήνοντας στὸ δεξιό μας χέρι τὸν Κόλπο τῆς Θεσσαλονίκης»). Ἡ μαρτυρία του ἔχει ὡστόσο σημασία, διότι καταγράφει λακωνικὰ καὶ σχεδὸν κυνικά –μόλις ὀκτώ χρόνια μετὰ τὴν ἄλωση τῆς Θεσσαλονίκης– τὴν ἀντίληψή του γιὰ τοὺς λόγους τῆς εγκατάλειψης τῆς πόλης στοὺς Ὀθωμανούς ἐκ μέρους τῶν Βενετῶν. Ἀσφαλῶς ἡ τελευταία φράση («ἔστειλαν [οἱ Βενετοί] τὸν στόλο τους νὰ πολεμήσει τοὺς Τούρκους, ἀλλὰ οἱ Τοῦρκοι τὸν κατέστρεψαν») δὲν ἀποδίδει μὲ ἀκρίβεια τὴν ἐξέλιξη τῶν πραγμάτων, ὅπως μᾶς εἶναι γνωστὰ ἀπὸ ἄλλες πηγές.
Βιβλιογραφία: Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΗΓΗΤΩΝ 1430-1930
ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΩΝ,
Αλέξανδρος Χ. Γρηγορίου & Ευάγγελος Α. Χεκίμογλου,
ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ, ἐκδόσεις ΜΙΛΗΤΟΣ
Ὁ χάρτης εἶναι ἀπὸ BIBLIOTECA NACIONAL DE PORTUGAL,
http://purl.pt/788/1/index.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου