Ἰδῶ κύργοι τὰ οὐραῖα κὶ τ’ ἀρχαῖα!.... Ἰένα φράγκου τοὺ κουμμάτ’...

Ταναγραία Κόρη, Βρεττανικὸ Μουσεῖο

   Συνήθως γίνεται ἀναφορὰ στοὺς ξένους περιηγητές, ποὺ ἐρχόμενοι στὴν Ἑλλάδα κατὰ τὴν διάρκεια ἢ καὶ μετέπειτα τῆς τουρκοκρατίας, ἄρπαζαν τοὺς ἀρχαίους ἑλληνικοὺς θησαυροὺς καὶ πλούτιζαν τὰ ξένα μουσεῖα καὶ συλλογὲς. 

Δὲν πρέπει νὰ παραλείψουμε ὅμως νὰ ἀναφέρουμε καὶ τὶς ἑλληνικὲς ἐνέργειες ποὺ στάθηκαν ὑπαίτιες γιὰ τὴν μεταφορὰ καὶ πώληση ἀρχαιολογικῶν θησαυρῶν στὸ ἐξωτερικὸ… 

 

« Ὥρα, ἀρ. φύλ. 116, 20.02.1876

Παρ’ ἑλλήνων ἀρχαιοκαπήλων ἠγόρασεν ἐσχάτως τὸ Βρεττανικὸν Μουσεῖον τέσσαρας λαμπροτάτας ληκύθους εὑρεθείσας, ὡς λέγουσιν αἱ ἀγγλικαὶ ἐφημερίδες, ἐν τινι ἀρχαίῳ τάφῳ ἐγγὺς τῶν Ἀθηνῶν. Ἀναγγέλουσι προσέτι αἱ ἀγγλικαὶ ἐφημερίδες, ὅτι ἠγόρασε δύο ἀληθῶς λαμπρότατα ἀγαλμάτια ἀνευρεθέντα ἐν Τανάγρᾳ τῆς Βοιωτίας.»

***

   Γεμάτη ἡ Ἑλλάδα ἀπὸ λείψανα τοῦ παρελθόντος· γεμάτη ἀπὸ ἀξιοζήλευτα ἔργα, μοναδικῆς τέχνης καὶ ὀμορφιᾶς.

Ὁλόκληρα κυκλώματα μεταφορᾶς καὶ διάθεσης ἑλληνικῶν ἀρχαιοτήτων εἶχαν στηθεῖ ἀπὸ Ἕλληνες ποὺ διέμεναν σὲ εὐρωπαϊκὲς πόλεις, οἱ ὁποῖοι προμηθεύονταν τὰ «ἐμπορεύματα» ἀπὸ τοὺς συνεργᾶτες τους στὴν Ἑλλάδα.

«Ἀκρόπολις, ἀρ. φύλ. 2171, 27.05.1888

                                              ΚΑΤΑΣΧΕΣΙΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ 

Εἰς τὴν ἐνταῦθα ἀστυνομίαν κατηγγέλθη ὅτι ἐν Καλάμαις εὑρίσκοντο ἓξ κιβώτια πλήρη ἀρχαιοτήτων. Τοῦτο ἐτηλεγραφήθη εἰς τὸν εἰσαγγελέα Καλαμῶν, ὅστις προέβη εἰς τὴν κατάσχεσιν αὐτῶν. Ἀνήκουσι δὲ εἴς τινα Καρπούνην, πρῴην διευθυντὴν τοῦ ἐν Ἀταλάντῃ ὑποκαταστήματος τῆς Ἐθν. Τραπέζης. Τὰς ἀρχαιότητας ταύτας εἶχε ἀγοράσῃ, ὅτε ἀποστείλῃ αὐτὰς δι’ εὐρωπαϊκοῦ ἀτμοπλοίου πρὸς πώλησιν εἰς τὰ ἐν Εὐρώπῃ Μουσείᾳׁ ὡς λέγεται αἱ ἀρχαιότητες αὖται εἶνε πολλοῦ λόγου ἄξιαι.»

Ἡ ἑλληνικὴ γῆ κάρπιζε χρυσὸ καὶ ὁ εὔκολος πλουτισμὸς ἔλκυε σὰν μαγνήτης…

«Ἀκρόπολις, ἀρ. φύλ. 7500, 19.01.1903

Χθὲς τὸ ἀπόγευμα οἱ ἄνδρες τοῦ ἀστυνομικοῦ σταθμοῦ Κολοκυθοῦς συνέλαβον πέντε τυμβωρύχους, οἱ ὁποῖοι εὑρόντες καθὼς ἔσκαβαν εἰς τὴν θέσιν Περιστέρι τῆς Κολοκυθοῦς μερικοὺς ἀρχαίους τάφους ἤρχισαν νὰ τοὺς ἀνοίγουν μὲ τὴν ἐλπίδα νὰ εὕρουν ἐντὸς αὐτῶν διάφορα πολύτιμα ἀντικείμενα. Οἱ συλληφθέντες ὡδηγήθησαν εἰς τὴν διεύθυνσιν τῆς ἀστυνομίας καὶ ἐκλείσθησαν εἰς τὸ μπουδροῦμι διὰ νὰ ἐξακολουθήσουν ἐκεῖ μέσα μὲ τὴν ἡσυχίαν των τὰς ἀρχαιολογικὰς ἀνασκαφὰς των.»

 

 Ἀθηναϊκὴ Λήκυθος, 400 π.Χ., Βρεττανικὸν Μουσεῖον

 Τὸ θέμα τῆς ἀρχαιοκαπηλείας γνωστό, μὲ ἀρκετὲς ἀναφορὲς στὸν τῦπο τῆς ἐποχῆς. Τόσο γνωστό, ὥστε νὰ διακωμωδεῖται ἀπὸ τοὺς ἀρθρογράφους τῆς ἐποχῆς…

«Ἀκρόπολις, ἀρ. φύλ. 6509, 22.04.1900

Η ΑΡΧΑΙΟΚΑΠΗΛΕΙΑ ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ

(Ἡ κωμῳδία τῆς ἡμέρας)

(Εἰς τοὺς Δελφούς. Κατὰ τὴν ἀνακοίνωσιν τοῦ Ἐφόρου τῶν Ἀρχαιοτήτων οἱ κάτοικοι πωλοῦν πρὸς τοὺς ξένους τὰ ἀρχαῖα.)

ΕΙΣ ΠΑΡΝΑΣΣΕΥΣ ΦΟΥΣΤΑΝΕΛΛΑΣ, (ἔχων ἐκτεθειμένας ἐπὶ τραπέζης διαφόρους ἀρχαιότητας.) – Ἰδῶ κύργοι τὰ οὐραῖα κὶ τ’ ἀρχαῖα!.... Ἰένα φράγκου τοὺ κουμμάτ’....

ΑΛΛΟΣ, (περιφέρων μίαν κεφαλὴν ἀγάλματος). – Τρεῖς δικάρις τοὺ κεφάλ’ οὔτ’ ἀρνίσιου νἆταν!... Τρεῖς δικαροῦλις τοὺ κιφάλ’!...

ΤΡΙΤΟΣ, (πωλῶν πόδας ἀρχαίων ἀγαλμάτων.) – Μιὰ δραχμὴ μία οὐκᾶ τὰ πουδαράκια!... Φτ’νότερα κι’ ἀπ’ τὰ μουσχαρίσια τὰ πουδαράκια!... Ἄλλους! Ἄλλους!....

ΤΕΤΑΡΤΟΣ, (περιφέρων τὸν ὡραῖον Ἀντίνοον, τὸν ὁποῖον ἔχει φορτώσῃ εἰς τὴν πλάτην του.) – Ἕνα ταλλαράκ’ ἀφτοῦνους οὑ λιβέντ’ς οὐλάκιρους!...

ΠΕΜΠΤΟΣ, (κρατῶν εἰς τὴν φουστανέλλαν τοῦ ἀγαλμάτια, λύχνους, αἰχμὰς ξιφῶν, ταινίας διαδημάτων, ληκύθους, νομίσματα κτλ.) – Ἰδῶ τὰ μπιχλιμπίδια μιὰ δικάρα ἡ φοῦχτα. Λίγα δίνιτι, πουλλὰ παίρνιτι.

ΕΙΣ ΞΕΝΟΣ, (ἀγοράζων ὅλας τὰς ἀρχαιότητας καὶ φορτώνων αὐτὰς ἐπὶ κάρων. – Τώρα πρέπει νὰ τὰ πηγκαίνῃ νὰ τὰ φορτώνῃ εἰς τὸ καράβι.

Ο ΑΣΤΥΝΟΜΟΣ, (πρὸς ἕνα εὔζωνον.) – Μπακούρα, βάλ’ τὰ τσαρούχια σου γλήγωρα καὶ συνόδευσον τὰς ἀρχαιότητας μέχρι τοῦ πλοίου!

***

«Ἀκρόπολις, ἀρ. φύλ. 2161, 17.05.1888

                                                             ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΚΑΠΗΛΟΙ

Ἐν τῷ χθὲς ἀφιχθέντι φύλλῳ τοῦ «Φιγαρὼ» ἀναγινώσκομεν τὰ ἑπόμενα περὶ ἀρχαιοκαπήλων:

«Εἶχον γράψει ἤδη, ὅτι τῇ αἰτήσει τοῦ γραμματέως τοῦ Ἑλληνικοῦ Προξενείου κ. Μανωλοπούλου, ὁ ἀνακριτὴς κ. Δουλάν, εἶχε ποιήσει ἐρεύνας ἐν ταῖς οἰκίαις πολλῶν Ἑλλήνων ὑπηκόων, κατοικούντων ἐν Παρισίοις. Ἡ ὑπόθεσις αὔτη δὲν εἶνε, ὡς κατ’ ἀρχὰς ὑπετέθη, ἡ αὐτὴ μὲ τήν του Ῥαυτοπούλου. Τουναντίον, δὲν ἔχει καμμίαν σχέσιν μετ’ αὐτῆς. Πιστεύεται, ὅτι ἡ δικαιοσύνη ἔθηκε τὴν χεῖρα αὐτῆς εἰς φάραν ὁλόκληρον ἀνθρώπων, οἵτινες ὑπέπεσον εἰς ἔγκλημα τιμωρούμενον ὑπὸ τοῦ ἑλληνικοῦ νόμου, - τὴν ἐξαγωγὴν ἀρχαιοτήτων.

Εὗρον τῷ ὄντι διάφορα πολύτιμα ἀρχαιολογικὰ ἀντικείμενα, ὧν ἡ ἐξ Ἑλλάδος ἐξαγωγὴ δὲν ἦτο ἐπιτετραμμένη, τουθ’ ὅπερ ἐλέγχει τὴν συνενοχὴν τῶν Ἑλλήνων ὑπαλλήλων. Ἀναφέρεται πρὸ πάντων μία θαυμασία συσκευὴ καλλωπισμοῦ εὑρεθεῖσα ἐν τῇ Ἀκροκορίνθῳ.

Μικραὶ θῆκαι, καρφίδες, κτένια, ψέλλια κτλ. πάντα ἐκ καθαροῦ χρυσοῦ, ἄριστα ἐξειργμασμένα. Τὸ χάλκινον κάτοπτρον εἶνε κεκοσμημένον δι’ ἀναγλύφου παριστῶντος τὸν Ἔρωτα καθήμενον ἐπὶ δελφῖνος, καὶ κρατοῦντα περιστερὰν ἐν τῇ δεξιᾷ, καὶ ὁμολογεῖται ὡς ἀριστούργημα καλλιτεχνίας.

Τὸ πλεῖστον μέρος τῶν ἀρχαιολογικῶν τούτων θησαυρῶν ἀποστέλλεται εἰς Ἀθήνας».

Ὁ Ἒρως καθήμενος στὴν ράχην δελφινιοῦ· Κόρινθος, 380-370 π.Χ. Κάτοπτρον ποὺ ἐκτίθεται στὸ Museum of Fine Arts, τῆς Βοστώνης. 

Ἐρώτησις: Ὀμιλοῦμε γιὰ τὸ ἲδιον κάτοπτρον; Γιὰ αὐτὸ ποὺ ἀναφέρεται στὸ παραπάνω ἂρθρον; Καὶ ἂν ναί, πῶς βρέθηκε στὴ Βοστώνη;

«Ἀκρόπολις, ἀρ. φύλ. 2181, 07.06.1888

ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΚΑΠΗΛΟΙ ΕΝ ΛΟΝΔΙΝΩ

(Ἐκτάκτου ἀνταποκρίτου μας)

ΛΟΝΔΙΝΟΝ, τῇ 11 Ἰουνίου 1888

Ἀγανάκτησις καταλαμβάνει τὸν ἐπισκεπτόμενον τὰ ἀγγλικὰ μουσεῖα, ἅτινα ἐπλούτισαν οἱ ἀρχαιοκάπηλοι διὰ τῶν κειμηλίων τῶν προγόνων μας. Εἶναι καιρὸς πλέον ἡ Ἑλληνικὴ κυβέρνησις νὰ λάβῃ δρακόντεια μέτρα κατὰ τῶν ἀσυστόλως καπηλευομένων τὰς ἀρχαιότητας. 

Πρὸ καιροῦ ἀκούομεν ἀνακρίσεις ἐπὶ ἀνακρίσεων, αἵτινες οὐδέποτε καταλήγουσιν εἰς πρακτικόν τι ἀποτέλεσμα. Τὶ θέλετε τὰς ἀνακρίσεις ἐν Ἑλλάδι; Ἡ ἐνέργεια τῆς κυβερνήσεως πρέπει νὰ συγκεντρωθῇ ἐν τοῖς δύο κέντροις τῆς ἀρχαιοκαπηλείας, Λονδίνῳ καὶ Παρισίοις. Καὶ ἐν Παρισίοις μὲν ἐγένοντο τελευταῖον πλεῖσται ἀποκαλύψεις. Ἐὰν καὶ ἐνταῦθα ἐγίνετο μικρά τις ἐνέργεια, τὰ ἀποκαλυφθησόμενα αἴσχη θὰ ἦσαν πολὺ μεγαλείτερα. 

Παρὰ τοῦ πρώτου Ἄγγλου ἀρχαιοπώλου θέλετε ἀκούσει τὰ ὀνόματα πολλῶν ἀρχαιοκαπήλων, οἵτινες ἐν Ἀθήναις χαίρουσι τὴν ὑπόληψιν τιμίων ἀνθρώπων, ἀποκτησάντων κολοσσιαίας περιουσίας διὰ τοῦ ἱδρῶτος τοῦ προσώπου των καὶ οἵτινες δὲν εἶνε εἰμὴ τοῦ χειροτέρου εἴδους ἐκμεταλλευταὶ τῶν ἀρχαίων κειμηλίων. Ἂς καταστήσῃ ἡ κυβέρνησις ἀξίας προξενικὰς ἀρχὰς ἐν Παρισίοις καὶ ἐν Λονδίνῳ καὶ ἡ ἀρχαιοκαπηλεῖα θέλει παύσει ἐντελῶς. 

Ἐνόσῳ ὅμως ἔχομεν προξενικὰς ἀρχὰς ἁπλῶς ἐπὶ τιμῇ ἢ πλούτῳ, ἡ ἀρχαιοκαπηλία θὰ ἑξασκήται ἀσυστόλως. Ἐκ θετικῆς πηγῆς μανθάνω ὅτι ὁ ἐνταῦθα πρόξενος τῆς Ἑλλάδος κ. Ἰωνίδης, ἐν ἀγνοίᾳ ἴσως τοῦ νόμου τοῦ ἀπαγορεύοντος τὴν ἐξαγωγὴν τῶν ἀρχαιοτήτων, ἀγοράζει ἀρχαιότητας προσφερομένας αὐτῷ παρ’ ἀρχαιοκαπήλων, ὁρμώμενος ἐξ εὐγενοῦς ἰδέας, ὅπως μὴ οἱ ἀρχαιότητες περιέρχωνται εἰς ξένας χεῖρας, καὶ σκοπεύει, ὡς λέγεται, νὰ δωρήσῃ εἰς τὸ ἔθνος ἡμέραν τινὰ τὴν ἀρχαιολογικήν του συλλογήν. Ἀλλ’ ὅσον εὐγενὴς καὶ ἂν εἶνε ἡ πρόθεσις τοῦ κ. Ἰωνίδου δὲν κάμνει ἢ νὰ ἐνισχύηται ἡ ἀρχαιοκαπηλεῖα παρ’ αὐτῆς τῆς προξενικῆς ἀρχῆς.

Πρὸ ὀλίγων ἡμερῶν ἐγνώρισα ἄγγλον τινὰ ἀρχαιοπώλην, ὅστις μὲ διαβεβαίωσε καὶ μοὶ ἀνέφερε πλεῖστα ὀνόματα κυρίων, οἵτινες ἐπισκέπτονται κατ’ ἔτος τὸ Λονδίνον κομίζοντες φορτία ἀρχαιοτήτων. Ὁ αὐτὸς κύριος μετ’ ἀπορίας ἔμαθεν, ὅτι αἱ ἀρχαιότητες ἐξάγονται παρανόμως, ἠπόρει δέ πῶς κατορθοῦται τοῦτο, καί πῶς ἀφοῦ ὁ νόμος τιμωρεῖ τοὺς παραβάτας, οἱ κύριοι, οὓς γνωρίζει πωλοῦντας ἀρχαιότητας, ὄχι μόνον δὲν ἐτέθησαν εἰς τὴν φυλακήν, ἀλλ’ ἑξακολουθοῦσι τὴν ἐμπορίαν τῶν ἀρχαιοτήτων ἀνενοχλήτως. Ἡ παρατήρησίς του ἦτο πολὺ δικαία, οὐχὶ ὅμως καὶ παράδοξος δι’ ἡμᾶς, οἵτινες ἐννοοῦμεν διὰ παντὸς μέσου νὰ δολιευώμεθα τοὺς νόμους.

Ἐκεῖνο ὅπερ ἔγεινεν ἐν Παρισίοις διὰ τῆς μεσολαβήσεως τῆς γαλλικῆς ἀρχῆς παρασχούσης τὴν συνδρομήν της τῇ προξενικῇ ἀρχῇ πρὸς καταδίωξιν τῶν ἀρχαιοκαπήλων, ἠδύνατο νὰ γείνῃ καὶ ἐνταῦθα λίαν ἀποτελεσματικῶς διὰ τῆς μεσολαβήσεως τῆς ἀγγλικῆς ἀρχῆς, ἥτις προκειμένου νὰ ἐφαρμόσῃ τὸν νόμον δὲν ἔχει διπλᾶ μέτρα. Ἀλλὰ πρὸς τοῦτο ἀπαιτοῦνται καὶ ἡ προξενικὴ ἀρχὴ νὰ εἶνε δραστηρία καὶ νὰ καθοδηγήται ἐξ Ἀθηνῶν παρὰ τῶν ἁρμοδίων εἰς τὴν ἐπιτυχῆ ἐκπλήρωσιν τῶν καθηκόντων της.

Τὰ τελευταῖα γεγονότα τῶν ἀρχαιοκαπήλων καὶ τῆς κλοπῆς τοῦ Ραυτοπούλου ἔβλαψαν ἠθικῶς τοὺς ἐνταῦθα καὶ ἐν Παρισίοις διαμένοντας Ἕλληνας. Ἀρκεῖ νὰ εἴπητε, ὅτι εἶσθε Ἕλλην πρός τινα μεθ’ οὗ προτίθεσθε νὰ συνάψητε σχέσεις ἐμπορίας ἢ οἰουδήποτε ἄλλου εἴδους, ἵνα τῷ ἐμπνεύσητε τὴν δυσπιστίαν. Ἐπιβάλλεται ἄρα εἰς τὴν κυβέρνησιν νὰ ἀνυψώσῃ τὸ ἐθνικὸν γόητρον. Ἂς ψηφισθῶσι νόμοι αὐστηροὶ κατὰ τῶν προδιδόντων τὴν τιμὴν καὶ τὸ ὄνομά μας εἰς τὸ ἐξωτερικόν, πρὸ πάντως δὲ ἂς μὴ μείνωσι χάρτης παντὸς ἄγραφος, ἀλλ’ ἐφαρμοσθῶσιν ἐξ ἴσου καὶ κατὰ παντὸς καπηλευτοῦ, μικροῦ ἢ μεγάλου, ἀδυνάτου ἢ ἰσχυροῦ. Οὕτω ἐνεργοῦντες θέλομεν δείξει, ὅτι κηδόμεθα τῆς τιμῆς καὶ τῆς ὑπολήψεώς μας.»

Βιβλιογραφία - Πηγὲς 

Ψηφιοθήκη Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης -->  http://invenio.lib.auth.gr/

Εἰκόνα 1η britishmuseum.org 

Εἰκόνα 2η britishmuseum.org.

Εἰκόνα 3η arxaiologia.gr/