Βιαιότητες τῶν Τούρκων ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων στὴν Κωνσταντινούπολη, μετὰ τὴν κήρυξη τῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821. Ἄγνωστος χαράκτης, τέλη δεκαετίας 1820.
Ὁ Ἄγγλος κληρικὸς R. Walsh, βρέθηκε στὴν Πόλη ὅταν ξέσπασε ἡ Ἐπανάσταση, ὡς ἀκόλουθος τοῦ πρεσβευτοῦ τῆς Ἀγγλίας στὴν Κων/λη, λόρδου Stangford. Καὶ ὅταν ἄρχισε ὁ μεγάλος κατατρεγμὸς τῶν Ἑλλήνων, μὲ γενναιότητα καὶ ἀντοχὴ ἔβγαινε κάθε μέρα στοὺς δρόμους καὶ κατέγραφε τὰ γεγονότα. Κυκλοφοροῦσε στὰ σοκάκια τῆς Πόλης δρασκελίζοντας τὰ ἀποκεφαλισμένα πτώματα τῶν Ἑλλήνων, παρακολούθησε σκοτωμοὺς καὶ βασανισμούς. Ὁ Walsh καταγράφει εὐσυνείδητα ὅ,τι βλέπει καὶ ἀκούει , εἶναι ἐρευνητικὸς καὶ δείχνει ἀντικειμενικότητα.
Στὴν ἀρχή ἦταν ἀδιάφορος καὶ ἀσυγκίνητος μπροστὰ στὴν τραγωδία τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἐπηρεασμένος ἀπὸ τὴ φιλοτουρκικὴ ἀγγλικὴ πολιτική. Σιγά-σιγὰ ὅμως, παρακολουθῶντας τὶς ἐξελίξεις, προσεγγίζει τὴν Ἐπανάσταση καὶ ἐκδηλώνει φιλελληνικὰ αἰσθήματα.
Μόλις ἡ εἴδηση γιὰ τὴν Ἐπανάσταση ἔφτασε στὴν Πόλη, ἀναφέρει χαρακτηριστικά:
«Ἀμέσως οἱ Τοῦρκοι ἀρματώθηκαν. Πιστόλες στὸ ζωνάρι καὶ γιαταγάνι. Ἀκόμα καὶ παιδιὰ ὁχτῶ καὶ δέκα χρονῶν. Σκεφτεῖτε πάνω ἀπὸ ἑκατό χιλιάδες Μουσουλμάνους νὰ τριγυρίζουν ἀνάμεσα σὲ ἕνα ὁλότελα ἄοπλο καὶ τρομοκρατημένο πληθυσμό. Σταματοῦσαν στὸ δρόμο τοὺς ραγιάδες, τοὺς ἔβριζαν, τοὺς γύμνωναν καὶ τοὺς ξυλοκοποῦσαν.»
Καὶ παρακάτω συμπληρώνει: « Οἱ Τοῦρκοι δοκίμαζαν τὴν πιστόλα τους σημαδεύοντας καὶ σκοτώνοντας τὸν πρῶτο Ρωμιὸ ποὺ ἔβλεπαν μπροστά τους».
Ὁ Walsh καταγράφει τὶς πληροφορίες ποὺ συγκέντρωσε γιὰ τὸν ἀποκεφαλισμὸ τοῦ δραγουμάνου τῆς Πύλης Κωνσταντίνου Μουρούζη, τὸν ὁποῖο εἶχε γνωρίσει καὶ προσωπικά. Περιγράφει τὸν ἀπαγχονισμὸ τοῦ Γρηγορίου τοῦ Ε΄ καὶ ἀναλύει τὴ συμπεριφορὰ τῶν Ἐβραίων ἀπέναντι στὸ ἄψυχο σῶμα τοῦ Πατριάρχη καὶ στοὺς Ἕλληνες:
«Ὅταν οἱ Τοῦρκοι ἤθελαν νὰ ἐπιχειρήσουν κάτι ἰδιαίτερα προσβλητικὸ ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων, χρησιμοποιοῦσαν Ἐβραίους…»
Περιγράφει τὶς ὡμότητες ποὺ διαδραματίζονταν κάθε στιγμὴ γύρω του:
«Τὰ θύματα ἀπαγχονίζονταν σὲ πόρτες ἢ τοίχους. Πτώματα ἀκέφαλα ἔβλεπες στὴ μέση τοῦ δρόμου, κοπάδια ἀπὸ σκυλιὰ οὔρλιαζαν γύρω ἀπὸ τὰ κουφάρια καὶ διεκδικοῦσαν κομμάτια λεῖας δαγκώνοντας καὶ γδέρνοντας…»
Καὶ ὅταν ἐφθασαν στὴν Πόλη τὰ σακκιὰ μὲ τὰ 2.500 ἀφτιά ἀπὸ τὴν σφαγὴ τῶν Ἑλλήνων τῆς Πάτρας καὶ ἄκουσε ὅτι αὐτά τὰ «πολεμικὰ τρόπαια» μποροῦσε νὰ τὰ δῇ κανείς στοῖβες μπροστὰ στὴν πύλη τοῦ σεραγιοῦ, πῆγε νὰ διαπιστώσῃ μὲ τὰ ἴδια του τὰ μάτια τὴν ἀκρίβεια τῆς πληροφορίας:
«Στὶς δύο πλευρὲς τῆς πύλης ὑπῆρχαν στοῖβες ἀπὸ κάθε λογῆς κομμάτια τοῦ προσώπου. Τὰ αὐτιὰ ἦταν τρυπημένα καὶ κρέμονταν ἀπὸ σπάγγους. Μαζὶ μὲ κάθε μύτη εἶχαν κόψει καὶ τὸ πάνω χεῖλος καὶ ἕνα κομμάτι ἀπὸ τὸ μέτωπο. Μαζὶ μὲ τὰ πηγούνια ὑπῆρχαν τὸ κάτω χεῖλος, καθώς καὶ μακριὰ συνήθως γενειάδα. Σὲ μερικὲς περιπτώσεις ἦταν πελεκημένο κάθετα ὁλόκληρο τὸ πρόσωπο καὶ ὅλα τὰ χαρακτηριστικὰ τῆς μορφῆς παρέμεναν ἀνέπαφα…»
Ὁ Walsh παρακολούθησε στὴν προκυμαία τῆς Πόλης τὴν πανηγυρικὴ ὑποδοχὴ τοῦ Καπουδᾶν πασᾶ κατὰ τὸν γυρισμό του ἀπὸ τὶς ἑλληνικὲς θάλασσες ὑστερα ἀπὸ τὴν καταστροφὴ τοῦ Γαλαξιδίου καὶ τὴν αἰχμαλωσία τῶν καραβιῶν τῆς ναυτικῆς πολιτείας τοῦ Κορινθιακοῦ. Μπῆκε σὲ ἕνα πλεούμενο, ζύγωσε καὶ τὰ μέτρησε. Ἦταν 20 καϊκια τῶν 30 τόννων καὶ μικρὰ βρίκια ποὺ δὲν ξεπερνοῦσαν τοὺς 100 τόννους. Μερικῶν καραβιῶν οἱ μάσκες ἦταν διάτρητες ἀπὸ τὶς πελώριες μπάλες τῶν τουρκικῶν κανονιῶν. Τὰ καραβόσκοινα ἦταν σακατεμένα. Σὲ καθένα ὑπῆρχε μιὰ φαρδειὰ καινούργια σημαῖα μὲ τὰ ἐθνικά σύμβολα, τὶς περισσότερες φορὲς μιὰ ἀναποδογυρισμένη ἡμισέληνο καὶ ἕνα σταυρὸ ἐπάνω. Σὲ μερικὲς σημαῖες ὑπῆρχε καὶ μιὰ ἄγκυρα πλάι σὲ αὐτά τὰ ἐμβλήματα. Σὲ ἄλλες ἕνας ἀετός ποῦ κομμάτιαζε τὴν ἡμισέληνο. Σὲ πολλὲς διακρίνονταν κεντημένα τὰ λόγια τῆς Σπαρτιάτισσας μάνας: «ἢ τὰν ἢ ἐπὶ τᾶς».
Ὁ Ἄγγλος κληρικός εἶχε μπροστά του, σὲ δραματικὴ ἀντιπαράθεση, τὰ τεκμήρια τοῦ ἡρωισμοῦ καὶ τῆς αὐτοθυσίας τῶν Ἐπαναστατῶν. Ἀπὸ τὴ μία τὰ ἀδύναμα ἑλληνικά καϊκια καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη τὰ φοβερὰ τρίκροτα τοῦ ὀθωμανικοῦ στόλου.
«Ἢμουν φορτωμένος προκαταλήψεις, καθώς ὅμως ἄρχισα νὰ γνωρίζῳ καλλίτερα τοὺς Ἕλληνες, ἄλλαξαν τὰ αἰσθήματά μου. Μεταμορφώθηκαν σὲ σεβασμὸ γιὰ τὸ θάρρος καὶ τὴν αὐτοθυσία τους, σὲ βαθύτερο ἐνδιαφέρον γιὰ τὴν τύχη τους καὶ σὲ θαυμασμὸ γιὰ τὶς ἀρετές τους», γράφει.
***
[Ἀποφεύγω νὰ περιγράψῳ τὶς σκηνὲς ποὺ μᾶς μεταφέρει μέσα ἀπὸ τὰ γραπτά του ὁ Walsh. Εἶναι πολὺ ὁδυνηρὲς καὶ ἀπάνθρωπες οἱ συνθῆκες ποὺ ἄνθρωποι, Ἕλληνες, ἄφησαν τὴν τελευταία τους πνοή. Οἱ ἐλάχιστοι ποὺ κατάφεραν νὰ ἐπιζήσουν ὕστερα ἀπὸ τὰ φρικτᾶ βασανιστήρια, δὲν μπόρεσαν νὰ ἀποκτήσουν ποτὲ ξανά, μιὰ φυσιολογικὴ ζωή.]
Ὁ Walsh πραγματοποίησε τὸ ταξίδι τῆς ἐπιστροφῆς στὴν πατρίδα του, διὰ ξηρᾶς. Ἐπιθυμῶντας νὰ γνωρίσῃ καινούργιους τόπους, θὰ διασχίσῃ ὁλόκληρη τὴν εὐρωπαϊκὴ ἤπειρο μὲ τὰ πρωτόγονα μεταφορικὰ μέσα τῆς ἐποχῆς. Τὸ ταξίδι τῆς ἐπιστροφῆς κράτησε πέντε μῆνες: Κωνσταντινούπολη – Βουκουρέστι – Βουδαπέστη – Βιέννη – Παρίσι – Λονδίνο. Ἡ δύσκολη φάση τῆς ὁδοιπορίας ἦταν ἡ Εὐρωπαϊκὴ Τουρκία καὶ τὸ πρῶτο πράγμα ποὺ εἶδε βγαίνοντας ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη, κοντᾶ στὴν πόρτα τῆς Σηλυβρίας ἦταν πέντε τάφοι. Στὶς ὄρθιες ἐπιτύμβιες πλάκες ὑπήρχαν σκαλισμένα μαρμάρινα σαρίκια. Ἦταν οἱ τάφοι τοῦ Ἀλῆ πασᾶ, τῶν τριῶν γιῶν καὶ τοῦ ἐγγονοῦ του…
«Πῶς εἶδαν οἱ ξένοι τὴν Ἑλλάδα τοῦ `21», Κυριάκος Σιμόπουλος, ἐκδ. Στάχυ
Ὁ R. Walsh ἐξέδωσε τὸ 1828 τὸ βιβλίο του ποῦ κατέγραφε ὅσα ἔζησε καὶ εἶδε στὴν Πόλη καὶ κατὰ τὴ διαδρομὴ τῆς ἐπιστροφῆς του στὴ χώρα του:
Narrative of a Journey from Constantinople to England. London, 1829
ἐπίσης "Residence at Constantinople during the Greek and Turkish Revolutions, 2 vols.", 1836
Ἡ γκραβούρα εἶναι ἀπὸ shop.eranet.gr
Γιὰ τὸν R. Walsh, διαβᾶστε ἐδῶ!
Καὶ τὰ δύο βιβλία τοῦ Walsh σὲ ψηφιακὴ μορφὴ στὰ ἀγγλικὰ...
Γεια και χαρά.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαταρχήν κρίμα που "Ἀποφεύγω νὰ περιγράψῳ τὶς σκηνὲς ποὺ μᾶς μεταφέρει μέσα ἀπὸ τὰ γραπτά του ὁ Walsh." Είναι ιστορία και πρέπει να διαδίδεται.
Μετά, υπάρχει ένα μπέρδεμα με το Walsh, που είναι το εξής:
Αναφέρει το Βίκι (μάλλον μυθοπλασία) συνθήκες αποκεφαλισμού που δεν συμφωνούν με άλλα ιστορικά δεδομένα και λέει συγκεκριμένα : "Τις συνθήκες αποκεφαλισμού του περιγράφει ο ιερέας της αγγλικής πρεσβείας στην Κωνσταντινούπολη R. Walsh: ο Μουρούζης περνούσε έφιππος κοντά στην ακτή του Βοσπόρου, όταν τον πλησίασε κάποιος και του ενεχείρισε μία επιστολή του Αλέξανδρου Υψηλάντη, που τον καλούσε να συμμετάσχει στην προετοιμασία του Αγώνα· ο Μουρούζης έσπευσε να ειδοποιήσει τους Υπουργούς της Πύλης. Εκείνοι τον συμβούλευσαν να τη μεταφράσει στο σουλτάνο, παραλείποντας τμήμα της επιστολής, που αναφερόταν σε πρόσωπα πολύ γνωστά. Όταν όμως ο σουλτάνος ζήτησε να του την μεταφράσει και ένας Ρωμιός κηπουρός, διαπίστωσε την παράλειψη και έδωσε εντολή να αποκεφαλιστεί· η εκτέλεση πραγματοποιήθηκε στο γνωστό κιόσκι μπροστά στον ίδιο τον σουλτάνο."
Εφημερίδα όμως της εποχής, αναφέρει τα ακόλουθα :
"Γράμματα από την Κωνσταντινούπολη δίνουν τις ακόλουθες λεπτομέρειες σχετικά με το θάνατο του Πρίγκιπα Μουρούζη, πρώτου δραγουμάνου της Πύλης: O αυστριακός Internuncio (διπλωματικός εκπρόσωπος) ήταν την ημέρα εκείνου του γεγονότος σε συνεδρία με το Reis Effendi (Υπουργό Εξωτερικών)· ο Πρίγκιπας ήταν παρών. Ξαφνικά δύο Capidgi Bachi (αξιωματικοί του Σουλτάνου που εκτελούσαν τις εμπιστευτικές εντολές του) ήρθαν να πάρουν το Μουρούζη, προσποιούμενοι ότι ένα πρόσωπο επιθυμούσε να μιλήσει μαζί του. Ο Πρίγκιπας εγκατέλειψε αμέσως το δωμάτιο και ο διπλωμάτης παρέμεινε. Κουρασμένος να περιμένει το δραγουμάνο, ο διπλωμάτης βγήκε και είδε το σώμα του Μουρούζη να κείτεται στο πάτωμα κοντά στην πόρτα με το κεφάλι κομμένο."